تخیل در خدمت مفاهیم قرآن
مسابقۀ کتابخوانی «کوفته‌پزی» با محوریت کتاب مسابقۀ کوفته‌پزی و هفت داستان دیگر اثر خانم کلر ژوبرت، نویسندۀ مسلمانِ فرانسوی‌الاصلِ ساکن ایران، از ۲۰ آذر تا ۲۰ بهمن برگزار شد. این مسابقه با همکاری و مشارکت مرکز رسانه‌ای شیرازه و شبکه‌های پویا و نهال برگزار گردید و صدمیلیون ریال جایزۀ نقدی برای برگزیدگان این مسابقه در نظر گرفته شد.
به گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی مجمع ناشران انقلاب اسلامی، منانشر، مسابقۀ کتابخوانی «کوفته‌پزی» با محوریت کتاب مسابقۀ کوفته‌پزی و هفت داستان دیگر اثر خانم کلر ژوبرت، نویسندۀ مسلمانِ فرانسوی‌الاصلِ ساکن ایران، از ۲۰ آذر تا ۲۰ بهمن برگزار شد. این مسابقه با همکاری و مشارکت مرکز رسانه‌ای شیرازه و شبکه‌های پویا و نهال برگزار گردید و صدمیلیون ریال جایزۀ نقدی برای برگزیدگان این مسابقه در نظر گرفته شد. این اثر در واقع قصه‌هایی تخیلی با مفاهیم قرآنی است که با نام‌های «کیک امانتی»، «شلوپی»، «آش آشتیکنان»، «که این‌طور!»، «ماجرای سیب قرمز»، «راز پاپاپا»، «تازه چه خبر» و «مسابقۀ کوفته‌پزی» منتشر شدهاند. ژوبرت در این مجموعه‌داستان به موضوعاتی از قبیل راست‌گویی و دروغ‌گویی، دوستی، عذرخواهی، غرور و تکبر، آشتی، امانت‌داری و... میپردازد.
بازخوردهای مثبت فراوانی از سوی مخاطبان دریافت کردیم
انتشارات به‌نشر به‌منظور ترویج فرهنگ ایرانی‌اسلامی، کتاب‌هایی را برای کودکان و نوجوانان در بخش پروانۀ این انتشارات تهیه و تدارک دیده است. احمد میرزاده، معاون تولید و امور محتوایی به‌نشر (انتشارات آستان قدس رضوی)، جنبه‌های متعدد مسابقۀ کوفته‌پزی و هفت داستان دیگر را این‌گونه بیان کرد: «از شاخص‌ترین ویژگی این اثر می‌شود به هدف نویسنده برای آشناکردن کودکان با مفاهیم قرآنی اشاره کرد. در هریک از داستان‌ها، نویسنده یکی از مفاهیم قرآنی را ترسیم و برای کودکان ملموس می‌کند و با آوردن آیه در آخر داستان، کودک را با آیۀ قرآنی آشنا می‌کند. کودک از دنیای داستان‌ها نکتۀ مدنظر آیه را فرامی‌گیرد و می‌تواند آن‌ها راها ها از طریق همذات‌پنداری با شخصیت‌ها در زندگی روزمرۀ خود به کار گیرد. دومین ویژگی اثر زبان ساده و فهمیدنی و نزدیک به دنیای کودکان است.
داستان حیوانات و تناسب با مخاطب اثر از دیگر ویژگی‌های این اثر است. نویسندۀ کتاب داستان‌ها را از زبان حیوانات بیان می‌کند. قصه‌گویی از زبان حیوانات یکی از قالب‌هایی است که کودکان گرایش زیادی به آن دارند. آن‌ها به‌دلیل داشتن خیال‌پردازی‌های عمیق در دنیای خودشان، به این نوع حکایات علاقۀ بسیاری نشان می‌دهند. از طرفی، کودکان از اینکه کسی به‌طور مستقیم انجام کاری را به آنان تحمیل کند، بیزارند و از آن سر باز می‌زنند و به این نوع نصیحت‌ها توجه نشان نمی‌دهند. همچنین، آنان عاشق طبیعت و عناصر آن هستند و به‌طور باطنی به طبیعت بیشتر از محیط محدود خانه گرایش دارند. این علت‌ها باعث شده است قصه‌های نوشته‌شده به زبان حیوانات برای آنان دلپذیر باشد و خانم ژوبرت از این تکنیک برای بیان مفاهیم قرآن استفاده کرده است.
نویسندۀ این کتاب نیز دلیل دیگری برای جذابیت این اثر است. تمام کسانی که تا حدی دغدغۀ انتقال مفاهیم دینی را دارند، خانم ژوبرت را می‌شناسند. کلر ژوبرت نویسندۀ مسلمان فرانسوی است که در خانواده‌ای مسیحی متولد شده و از نوزده‌سالگی دین اسلام را انتخاب می‌کند. بی‌شک روایت داستان‌های دینی از زبان این نویسنده درخور توجه است.»
میرزاده با اشاره به اینکه برای ارائۀ یک ایدئولوژی به کودکان به برنامه نیاز داریم، اضافه کرد: «منظور از کاربردی‌بودن یک اثر دینی چیست؟ آیا منظور آموزش مهارت‌های عملی است؟ می‌دانیم که آثار دینی برای ایجاد معرفت در فرد و شناخت خوب و بد، درست و نادرست، هست و نیست و در مجموع، ارائۀ جهان‌بینی و ایدئولوژی دینی نوشته می‌شوند. به‌جز بخش آموزش احکام، باقی کتاب‌های دینی کاربردی به‌معنی آموزش مهارت‌های عملیاتی نیستند. این کتاب صرفاً دربارۀ برخی آموزه‌های اخلاقی برگرفته از قرآن از جمله بخشش، دوری از گمان بد و راست‌گویی نوشته نشده؛ بلکه کودک با خواندن این داستان‌ها با خودِ این ارزش‌های اخلاقی آشنا می‌شود. به نظر می‌رسد خانم ژوبرت در این اثر به هدف خود رسیده است.»
میرزاده با اشاره به اینکه در مدت یک ماه، فروشی بیش از ده‌هزار نسخه برای این اثر رقم خورده است، گفت: «بازخوردهای مثبت فراوانی از طرف مخاطب دریافت شده است که نشانۀ رضایت او از موضوع و تصویرگری کتاب بوده است.»
میرزاده ضمن اشاره به اینکه کتاب‌های کودک از پرتیراژترین و پرمخاطب‌ترین کتاب‌ها هستند، آماری را به شرح ذیل ارائه کرد و افزود: «طبق آمار دریافت‌شده از خانۀ کتاب، از سال 1395 تا کنون، حدود ۱۴۰۷ عنوان کتاب دینی با مخاطب کودک در ایران تولید شده که این نشان‌دهندۀ متوسط تولید سرانۀ ۲۸۰ عنوان کتاب کودک در این زمینه است؛ اما ویژگی غالب این کتاب‌ها ساده‌انگاری مبحث ادبیات دینی است. متأسفانه به‌دلیل تقاضای بسیار، بازار سرشار از آثار متوسط و ضعیف است که این فراوانی، مخاطب را در انتخاب کتاب خوب دچار مشکل می‌کند. ضمن اینکه در خصوص برخی از مفاهیم و آموزه‌های دینی مناسب برای کودکان، هنوز تولیدات ادبی کافی نداریم. به‌طور مثال، ارائۀ احکام دینی برای کودکان از مباحث مهمی است که تناسبی میان نیاز و تولیدش وجود ندارد. با این حال، در مجموعۀ به‌نشر طی سال‌های اخیر، تلاش‌های بسیاری صورت گرفته تا کتاب‌های دینی هم به‌لحاظ فنی و هم محتوایی، به شاخص‌های مطلوب دست یابند.»
قرآن فقط کتاب بزرگ‌ترها نیست
کلر ژوبرت، نویسندۀ این اثر، ضمن اشاره به تخیلی‌بودن این داستان‌ها به خبرنگار شیرازه گفت: «این مجموعه شامل هشت داستان برای کودکان است که هرکدام بر اساس مفهومی از یک آیۀ قرآن نوشته شده و ترجمۀ سادۀ آیه هم بعد از پایان هر داستان آمده است.»
او با اشاره به اینکه قرآن کتاب زندگی‌ساز است و بچه‌ها باید بدانند قرآن فقط کتاب بزرگ‌ترها نیست، افزود: «چند سال پیش، سردبیر نشریۀ نبات کوچولو از من درخواست کرد تعدادی داستان تخیلی بر اساس مفاهیم قرآنی، متناسب با درک کودکان بنویسم تا به‌صورت ماهانه در نشریه چاپ شود. در ابتدا با خواندن یک دور ترجمۀ قرآن، تعدادی از آیات را جمع‌آوری کردم و بر اساس مفاهیم آن‌ها، مانند امانت‌داری، صداقت یا صلح و آشتی، داستان‌های کوتاهی نوشتم که در نشریه منتشر شد.
در مرحلۀ بعد، این داستان‌ها را به انتشارات به‌نشر ارائه کردم که از میان دوازده داستان، هشت داستان انتخاب شد و کار تصویرگری آن‌ها را آغاز کردم. این داستان‌ها را بدون قید آیه در آخر کتاب هم می‌شد چاپ کرد؛ اما هدف از ذکر ترجمۀ آیه، در واقع آشناکردن کودکان با قرآن به‌عنوان کتاب زندگی‌ساز بوده است و اینکه بچه‌ها بدانند قرآن فقط کتاب بزرگ‌ترها نیست.»
ژوبرت با اعلام رضایت از عملکرد به‌نشر در تجدید چاپ کتاب‌ها گفت: «از کتاب‌ها خوب استقبال شده و این مجموعه از سال 1395 چند بار تجدید چاپ شده است. همچنین، این مجموعه در سال ۱۳۹۷ در جشنوارۀ رشد تقدیر شده، به زبان ترکی چاپ شده و برای ترجمه به چند زبان دیگر هم اقدام شده است. عده‌ای از من ایراد گرفتند که چرا روی جلد به‌طور مستقیم قید شده است "با مفهوم قرآنی". دلیلش این است که خواستم این موضوع شفاف باشد.»
این نویسندۀ کودک دربارۀ عملکرد کودکان پس از مطالعۀ آثار خود گفت: «دربارۀ کتاب‌های کانون پرورش فکری، به‌دلیل دعوت‌های متعددی که به کتابخانه‌های تهران و شهرستان‌های مختلف داشتم، فرصت‌های بسیاری ایجاد شد تا از نظرات بچه‌ها مطلع شوم. برای کتاب‌هایی که ناشران دیگر چاپ کرده‌اند، چنین فرصت‌هایی متأسفانه کمتر فراهم شده. اما گاهی در کانال‌های مختلف فضای مجازی، مادران و کتابدارانی نظرات بچه‌ها را به من منتقل می‌کنند و تا جایی که می‌دانم، بچه‌ها این مجموعه را دوست داشتند؛ مثلاً از چند مادر شنیدم که فرزندشان بعد از خواندن یکی از جلدها، کنجکاو بوده ببیند آخر بقیۀ جلدها چه آیه‌ای آمده، یا در کتاب‌های دیگر دنبال آیه‌ای در انتهایشان بوده. در ایام کرونا هم به‌علت افزایش نشست‌های مجازی با مدارس و کتابخانه‌ها، گاهی نظرات بچه‌ها را بدون واسطه می‌شنوم.»
وی با اشاره به اینکه ادبیات کودک در زمینۀ داستان دینی ضعف‌های متعددی دارد، به خبرنگار شیرازه اعلام کرد: «تعدد زندگی‌نامه‌های معصومین با بیانی کلی و تکراری و تصویرگری غیرهنری و اندک‌بودن داستان‌های تخیلی دینی بدون مستقیم‌گویی، از ضعف‌های آثار دینی به حساب می‌آید؛ اما احساس می‌کنم که از چند سال پیش، حرکت‌های خوبی صورت گرفته و به محتوای داستان‌ها با توجه به نیازهای واقعی بچه‌های امروز بیشتر دقت می‌شود تا قالب‌های نو و خلاقانه‌ای ایجاد شود. همچنین، اقدامات و تلاش‌هایی برای پژوهش و هم‌اندیشی با هدف پیشرفت ادبیات دینی کودک هم در فضای مجازی دیده می‌شود که امید دارم تأثیرات مثبتی داشته باشد و باعث تحولی در این زمینه شود، ان‌شاءالله.»
هر ۴۵ روز یک مسابقۀ کتابخوانی برای کودکان برگزار می‌کنیم
مرکز رسانه‌ای شیرازه، وابسته به مجمع ناشران انقلاب اسلامی، در سال جاری با همکاری شبکۀ پویا، اقدام به برگزاری پویشی به نام «پویا» با هدف تشویق مخاطب کودک و نوجوان به کتابخوانی کرد. امین زینلی، دبیر پویش پویا، دربارۀ اهداف این پویش به خبرنگار شیرازه گفت: «ما تقریباً هر ماه یا هر ۴۵ روز، یک مسابقۀ کتابخوانی برای کودکان در شبکۀ کودک برگزار می‌کنیم. دور اول از این پویش با توجه به اینکه مصادف با عید غدیر شد، با محوریت کتاب سفری که پُرماجرا شد، از انتشارات مهرستان برگزار شد. برای دومین دوره از این پویش که در ماه ربیع‌الاول و هم‌زمان با میلاد پیامبرآغاز شد، کتاب پیامبر و قصه‌هایش را انتخاب کردیم. در سومین دوره از این پویش، کتاب مسابقۀ کوفته‌پزی و هفت داستان دیگر از انتشارات به‌نشر محوریت برگزاری پویش را به عهده دارد.»
وی در خصوص دلایل انتخاب کتاب مسابقۀ کوفته‌پزی و هفت داستان دیگر گفت: «این مجموعه، داستان‌هایی جذاب و همراه با آموزه‌های قرآنی است؛ داستان‌هایی تخیلی که نتیجه‌گیری اخلاقی مثلاً راجع به دروغ‌گفتن، کمک‌کردن، امانت‌داری و دیگر موضوعات را به دنبال دارد. ما دنبال این بودیم تا کتابی را انتخاب کنیم که برای کودکان اثرگذار باشد. این کتاب خانم کلر ژوبرت که نویسنده و طراح کاراکترها است و همچنین کار صفحه‌بندی را انجام داده است، خیلی جذاب بود.»
زینلی با اشاره به اینکه مخاطبان از این کتاب به‌خوبی استقبال کردند، گفت: «تاکنون نه‌هزار نسخه از این کتاب فروخته شده و امید داریم تا پایان اسفند که اختتامیۀ این پویش است، به فروش ده‌هزارنسخه‌ای از این کتاب دست پیدا کنیم. همچنین تاکنون پنج‌هزار نفر در این پویش شرکت کرده و پاسخ‌هایشان را برای ما ارسال کرده‌اند.»
زینلی در خصوص شیوۀ برگزاری این پویش، با توجه به اینکه مخاطبانش کودکان و نوجوانان هستند، گفت: «روش ما در دوره‌های قبل به این صورت بود که مخاطبان با واردکردن شمارۀ همراه در سایت کتابیکا سؤالات را دریافت می‌کردند و همان جا به آن‌ها پاسخ می‌دادند؛ اما در این دوره، سؤالات را به‌صورت مکتوب آماده کرده‌ایم. روی هر برگۀ سؤال بارکدهایی طراحی شده که مختص هر شرکت‌کننده است و در نهایت، سؤالات را به‌صورت یک عدد چند رقمی به سامانۀ ما ارسال می‌کنند.»
دبیر این پویش با بیان اینکه در این دوره از پویش، رقم جوایز تغییر نکرده است، اما تعداد جوایز را افزایش داده‌ایم، گفت: «هدف ما از این کار این بوده است که بچه‌ها علاوه بر اینکه شیرینی مطالعه را درک می‌کنند، کتاب خوب هم بخوانند. برگزیدگان مسابقه از طریق قرعه‌کشی انتخاب شده و جوایز مسابقه به‌صورت نقدی اهدا می‌شود. ما برای این دوره صدمیلیون ریال جایزه در نظر گرفته‌ایم که از این صدمیلیون ریال، ۲۴ جایزۀ سه‌میلیون‌ریالی، دو جایزۀ پنج‌میلیون‌ریالی و دو جایزۀ ده‌میلیون‌ریالی به ۲۸ نفر از برگزیدگان اهدا خواهد شد.»
گفتنی است مسابقات کتابخوانی «پویا» با همکاری شبکۀ پویا و مرکز رسانه‌ای شیرازه برگزار می‌شود و در هر دوره، یک کتاب به مخاطبان این شبکه معرفی خواهد شد.