بسته پیشنهادی کتاب‌های رمان اجتماعی

به گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی مجمع ناشران انقلاب اسلامی، رمان، راهی برای شناخت جامعه است. شعر و محتوای رسانه‌ها نیز راه‌های دیگر شناخت درونیات جامعه‌ به حساب می‌آیند؛ اما رمان راه ویژه‌تری است؛ چراکه نویسنده از دریچۀ چشم خود به جامعه می‌نگرد. به‌بیان دیگر، در رمان، اشک‌ها و لبخندها و فرازوفرودهای جامعه را می‌توان از دریچۀ چشم راویِ نوشته‌ها به تماشا نشست. این‌چنین است که جنگ و صلح تولستوی ماجرای کشورگشایی ناپلئون نیست؛ بلکه گذر ملت روسیه از رنج‌ها و به‌تصویرکشیدن قهرمانی‌هایی است که فردفرد این ملت در مقابل تهاجم خارجی از خود نشان داده‌اند. از میان رمان‌ها، رمان اجتماعی برای شناخت جامعه، گونۀ مهم‌تری است. در بستۀ پیشِ رو، با سنگی که نیفتاد، به عمق تردیدهای جامعۀ ایران می‌رویم و با منِ او امیرخانی، دوره‌ای از تاریخ ایران را از دریچۀ چشم علی‌ فتاحِ عاشق مرور می‌کنیم. اما این مردم دغدغه‌های دیگری هم دارند. به همین سبب، به خوش‌نشین علی مؤذنی نگاهی می‌اندازیم. دیگر آثار معرفی‌شده در این بسته نیز هریک به‌نوعی روایت‌گر دردها و خوشی‌ها و غم‌های مردم ایران هستند و خواندن آن‌ها زمینۀ آشنایی بیشتر خواننده با عمق جامعۀ ایران را فراهم می‌آورد.

 

سنگی که نیفتاد

نویسنده:‌محمدعلی رکنی

انتشارات: کتابستان معرفت

حبیبه، همسر سعید می‌میرد و داستان با مرگ وی آغاز می‌شود. سعید که از مرگ همسرش بسیار متأثر است، به شک و تزلزل در ایمان دچار می‌شود و تا آخر رمان، با این تردید دست‌وپنجه نرم می‌کند. درگیری ذهنی سعید این است که باید با وجود شک رخنه‌کرده در ایمانش، نذر همسر خود را نیز ادامه دهد. محمد‌علی رکنی در سنگی که نیفتاد، به‌سراغ یکی از مسائل مهم انسان‌های دین‌دار رفته است: مصائب و رنج‌هایی که در زندگی می‌بریم چه تناسبی با خدای رحمان و رحیمی دارد که از او یاد می‌کنیم؟ یکی از مسائل اصلی مطرح‌شده در این کتاب این است: «به خدایی که کاری نمی‌کند، باور ندارم.» نویسنده با تلاش بسیار برای نیفتادن به ورطۀ شعار، به این مسئله پاسخ داده و روش خود را بر این مبنا قرار داده است که انسان از بستر شک به یقین می‌رسد. او شک‌ها را بیان کرده است و دربارۀ رنج انسان و جبر و اختیار پرسش‌هایی را پیش می‌کشد و می‌کوشد خواننده به پاسخ رهنمون شود. سنگی که نیفتاد اولین اثر محمدعلی رکنی و برگزیدۀ جشنوارۀ داستان‌نویسی طلاب است.

 

منِ او

نویسنده: رضا امیرخانی

انتشارات: افق

یکی از پدیده‌های ادبیات داستانی معاصرِ ایران رضا امیرخانی است. بسیاری از مخاطبان به‌واسطۀ رمان زیبای منِ او با امیرخانی آشنا شدند. منِ او داستان پُرکشش زندگی علی ‌فتاح است که راوی اول‌شخص، بازی‌های فرمی زیبا، آغاز پُرتعلیق و جذاب و نیز پایان غیرمنتظره و تأثیرگذارش آن را در کنار ده اثر برتر ادبیات داستانی ایران قرار داده است. ماجرای کتاب، داستان زندگی علی ‌فتاح و علاقۀ او به مهتاب،‌ دختر خدمتکار خانواده است. علی به خود قول داده است تا زمانی که از عشق راستین خود مطمئن نشده، با مهتاب ازدواج نکند. این محک‌زدن خودخواستۀ عشق، سال‌ها به طول می‌انجامد و همین، دست‌مایۀ نویسنده می‌شود تا رویدادهای مهم اجتماعی و سیاسی ایران را روایت کند. داستان دو راوی دارد: نویسنده و علی فتاح. این دو، ماجرای زندگی علی را از کودکی تا لحظۀ مرگ روایت می‌کنند و خواننده را برای دانستن اینکه سرانجام علی به مهتاب می‌رسد یا نه، به‌دنبال خود می‌کشند. در جایی از کتاب، امیرخانی به کافه‌های پاریس سر می‌زند و فیلسوف معروف جهان غرب را برای سکوت در مقابل جنایات غرب ‌سرزنش می‌کند و در بخشی دیگر، فتاح با مبارزان الجزایری برای استقلال کشورشان همکاری می‌کند. در نهایت، خواننده، خود باید سرنوشت علی فتاح و مهتاب را کشف کند و بفهمد آیا سرانجام، این دو به هم رسیدند یا نه.

 

برکت

نویسنده: ابراهیم اکبری‌دیزگاه

انتشارات:کتابستان معرفت

ابراهیم اکبری‌دیزگاه که خود، طلبه است، در این کتاب، نگاهی نو به مقولۀ فعالیت‌های تبلیغی روحانیان می‌اندازد و ضمن الهام‌گرفتن از تجربیات تبلیغی خود و دیگر دوستان حوزوی‌اش از قوۀ خیال و ابداعات هنری هم بهره می‌جوید. این رمان، زندگی یک‌ماهۀ یک روحانی را در تقابل با مردمی روایت می‌کند که در روستایی دورافتاده زندگی می‌کنند. قرار است حاج‌برکت مردم روستا را که مردمی سست‌ایمان‌اند و میانۀ خوبی با روحانی‌جماعت ندارند، ارشاد کند؛ اما روحیۀ این مردم سخت‌تر از آن است که به این راحتی به مبلّغ دین دل بدهند. بیشتر روستاییان، اهل نماز و روزه نیستند. آ‌ن‌ها برای اینکه حاج‌برکت را مثل آخوندهای قبلی از روستا فراری بدهند، هر کاری می‌کنند: از کم‌محلی و تمسخرکردن گرفته تا تحکم به او و دخالت‌کردن در کارهایش. برکت از جمله رمان‌هایی است که تحول را نه به‌صورت کلیشه‌ای، بلکه در خلال ارتباط باورپذیری که در طول داستان، بین یونس و مردم روستا ایجاد می‌شود، به مخاطب نشان می‌دهد. تحول از موضوعات محبوب حیطۀ رمان دینی است؛ چراکه اساساً دین آمده است با متحول‌کردن جان و روح انسان، او را به‌سوی مقصدی عالی‌تر رهنمون سازد؛ اما به‌تصویرکشیدن تحول در رمان، سخت است و گاه ملال‌آور و باورناپذیر می‌شود. یونسِ این داستان که از خانواده‌اش گریخته است، در شکم ماهی که همان روستای میان‌رود است، گرفتار می‌شود و کم‌کم از خلال رشددادن مردم و حل مشکلاتشان به رشد خود هم کمک می‌کند؛ البته این گره‌گشایی بیش از اینکه هنر روحانی باشد، لطف الهی است.

 

خوش‌نشین

نویسنده:علی موذنی

انتشارات: علمی و فرهنگی

اجاره‌نشینی دردی است که روح را می‌خورد و جسم را فرسوده می‌کند. علی مؤذنی در این رمان، چنان استادانه این مشکل را به تصویر می‌کشد که خواننده یقین پیدا می‌کند این رمان دردنامۀ مؤذنی است و آن را برای همدردی با مستأجرها نوشته است. مؤذنی را بیشتر با آثاری که در حوزۀ دفاع مقدس دارد،‌ می‌شناسند؛ ازاین‌رو مخاطبان، این اثر را نیز با آن عینک نگاه می‌کنند؛ در حالی که این رمان داستانی اجتماعی است؛ البته برخلاف بسیاری از آثار ایرانی، خیانت جایی در این اثر ندارد. پسری بر سر مِلکی با مادرش اختلاف پیدا می‌کند و این سبب می‌شود پسر و همسرش مادر را ترک کنند. در ادامه، مادر از برخوردش با فرزند ناراحت می‌شود و مؤذنی در اینجا با چیره‌دستی، تحول شخصیت فرزند [هادی1] را نشان می‌دهد. شخصیت‌های این داستان سیاه یا سفید نیستند؛ بلکه انسان‌هایی معمولی و خاکستری‌اند که برای زندگی بهتر تلاش می‌کنند و در این میان، از وسوسه‌ها و دغدغه‌های روزمره نیز مصون نیستند. همچنین، این شخصیت‌ها تحت‌تأثیر مضامین دینی قرار دارند و این تأثیر در زندگی روزمره‌شان نیز مشخص است. همین پس‌زمینۀ دینی اثر تحول شخصیت را باورپذیر می‌کند.

 

خرمالوها را به گنجشک‌ها بفروش

نویسنده: محمد حنیف

انتشارات:‌ کتاب جمکران

انتشارات جمکران در ادامۀ تغییر روش خود و انتشار رمان‌هایی در حوزۀ اجتماعی و دفاع مقدس،‌ خرمالوها را به گنجشک‌ها بفروش اثر محمد حنیف را منتشر کرده است. از این نویسنده تاکنون رمان‌های کلاه جادویی و مجسمۀ مسی و نیز آن مرد از همان موقع بوی مرگ می‌داد منتشر شده و این سومین رمانی است که از این نویسنده روانۀ بازار کتاب شده است. داستان از آمدن خواستگار برای دختری به‌نام ریحانه شروع می‌شود و پس از آن، مشکلات مختلفی که برای او پیش می‌آید، محور داستان قرار می‌گیرد. ریحانه در دانشگاه درس می‌خواند و خواستگارانی دارد که یکی از آن‌ها پسر همسایه و دیگری هم‌کلاسی او در دانشگاه است؛ اما پدر ریحانه مخالف ازدواج دخترش با آن‌هاست. در نهایت، ریحانه با پسردایی‌اش، یغما نامزد می‌کند تا پدرش را راضی کند و از اینجا داستان یغما و ریحانه وارد مرحلۀ جدیدی می‌شود و اتفاقات داستان رقم می‌خورد. از جمله جذابیت‌های این رمان، روایت داستان از زبان همۀ شخصیت‌های درگیر آن است و نویسنده هر بار از زبان یکی از شخصیت‌ها داستان را روایت می‌کند. رمان پنج فصل دارد و به مشکلات اجتماعی و مالی پیشِ روی زوج‌ها می‌پردازد. این کتاب نامزد پانزدهمین دورۀ جایزۀ قلم زرین در حوزۀ داستان شده است.

 

اسماعیل

نویسنده: امیرحسین فردی

انتشارات:‌ سوره مهر

اسماعیل جوانی است ساده و تا حدی لاابالی که پیش از انقلاب اسلامی در بانکی ربوی مشغول به کار می‌شود و از درآمد این شغل، وضع اقتصادی‌اش زیر و رو ‌می‌شود؛ اما کم‌کم می‌فهمد این بانک متعلق به بهایی‌هاست. از طرف دیگر، عشق نیز به‌سراغ اسماعیل می‌آید. در چنین موقعیتی، او باید تصمیم بگیرد به عقاید دینی خود پایبند بماند یا بر مدار فقر حرکت کند. کشمکش‌های درونی اسماعیل به جذابیت داستان کمک کرده و آن را از یکنواختی خارج می‌کند. امیرحسین فردی در اسماعیل، روایتی از پابرهنه‌ها و بچه‌های جنوب شهر تهران نقل کرده و به این وسیله، به پابرهنگان و صاحبان انقلاب ادای دِین کرده است. اسماعیل ممکن است داستان بسیاری از جوانان انقلابی باشد که شیفتۀ آزادگی و انسانیت نهفته در اسلام‌اند و برای احقاق حق مظلوم درنگ نمی‌کنند. در این رمان، زندگی موج می‌زند و سیر تحول فرزندان روح‌الله6 به‌زیبایی بیان می‌شود. البته داستان اسماعیل در این کتاب تمام نمی‌شود و زندگی اسماعیل را باید در رمان بعدی امیرحسین فردی،‌ یعنی گرگ‌سالی پی‌گرفت.

 

آواز، بچه، آتش

نویسنده: اکبر صحرایی

انتشارات: کتاب جمکران

زندگی علما و بزرگان منبع خوبی برای نگارش رمان است؛ زیرا این افراد در زندگی خود با مسائل مختلف گوناگون سروکار دارند و دربارۀ این شخصیت‌ها هم اطلاعات خوبی در دسترس است. همین دو ویژگی، پرداخت شخصیت آن‌ها و ترسیم محیط زندگی و فعالیت‌هایشان را آسان‌تر می‌کند. اکبر صحرایی در آواز، بچه، آتش به‌سراغ زندگی شهید دستغیب رفته و برای به‌تصویرکشیدن زندگی این شهید بزرگوار، از اسناد ساواک استفاده کرده است. بهره‌گیری صحرایی از اسناد یادشده تا جایی پیش رفته است که نام شخصیت اصلی را از اسم مستعار مخبر ساواک که در منزل شهید دستغیب نفوذ کرده بود، برداشته است. این کتاب از دو دفتر تشکیل شده است. در دفتر اول، سیر روایت از آینده به گذشته است؛ یعنی از هنگام وقوع انفجار تروریستی و شهادت آیت‌الله دستغیب آغاز می‌شود و به‌تدریج تا سال 1357 به عقب بازمی‌گردد. در دفتر دوم که به‌نوعی نیمۀ دوم کتاب است، مخاطب با نادر اتابکی آشنا می‌شود. از جمله بخش‌های جذاب این رمان بیان لحظه‌های ناب انقلاب و توصیف تلاش‌های مذبوحانۀ ساواک و عوامل رژیم پهلوی برای ساکت‌کردن آیت‌الله یا به انزوا کشیدن اوست. صحرایی نام این کتاب را از اسم نمایش زنندۀ خوک، بچه، آتش که در جشن هنر شیراز اجرا شد، الهام گرفته است.

 

مسافر جمعه

نویسنده: سمیه عالمی

انتشارات:کتابستان معرفت

شخصیت اصلی کتاب مسافر جمعه مسافری است که علاوه بر سفر بیرونی‌اش که در آن از روستا به شهر می‌آید، سفری درونی هم دارد و تمام داستان شرح کلنجار او با خویش است. این درگیری درونی در نهایت، به تکامل می‌رسد و نتیجه می‌دهد. گنجاندن واژۀ «جمعه» در نام کتاب، به وقوع حادثۀ فیضیه در سال 1342 اشاره دارد. رسول، شخصیت اول کتاب، در ابتدا درک درستی از مسائل پیرامون خود ندارد و از اصلاحات ارضی شاه خوش‌حال می‌شود؛ چون به‌نظرش از این راه می‌تواند صاحب زمین شود؛ ولی در ادامه، به درک جدیدی می‌رسد؛ به‌گونه‌ای که در انتهای کتاب، خودش به‌دنبال امام‌خمینی6 می‌گردد. در واقع، او از دیوار ناآگاهی عبور می‌کند تا به امام برسد. یکی از ویژگی‌های این رمان که مایۀ ارزش مضاعفش شده، این است که نویسنده افزون بر اینکه از خلاقیت خاص ادبیات داستانی بهره برده است، پژوهش انجام داده و اطلاعات خوبی گرد آورده است. ساختن قم سال 1341 و 1342 در ذهن خواننده، کاری است که نویسنده به‌خوبی از عهدۀ‌ آن برآمده است و با اطلاعات ریزبه‌ریزی که در سراسر داستان به مخاطب می‌دهد، توانسته است تصویری صحیح از شهر قم در آن سال‌ها بسازد. زمینۀ عاطفی رمان نیز سبب شده است داستان در ورطۀ شعارزدگی نیفتد. نویسنده از موضوعاتی همچون عشق و جهل و انتظار استفاده کرده و کشش لازم در داستان را ایجاد کرده است.