منظومه تربیتی، نیاز کنونی خانواده‌ها
آیین رونمایی از کتاب «معجزه تربیت» منتشرشده در نشر میراث ماندگار، با حضور علی الهامی صدر و زهرا الهامی صدر، جمعه 28اردیبهشت1403 در سالن یاس نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران برگزار شد.
به گزارش پایگاه اطلاع رسانی مجمع ناشران انقلاب اسلامی، آیین رونمایی از کتاب «معجزه تربیت» منتشرشده در نشر میراث ماندگار، با حضور علی الهامی صدر و زهرا الهامی صدر، جمعه 28اردیبهشت1403 در سالن یاس نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران برگزار شد.
تمام کتاب‌های تربیتی را مطالعه کردیم زهرا الهامی صدر درباره کتاب بیان کرد: این کتاب را در شش جلد تالیف کردیم که دو جلد نخست مبانی و اصول و چهار جلد بعدی براساس صفات خداوند است. ما هر صفت را باز و در قالب داستان تشریح کردیم. این کتاب را با دیالوگ‌های میان خانواده و فرزندان و پرسش و پاسخ‌هایی که در پایان آن آورده‌ایم، خدمت آیت‌الله اعرافی تقدیم نمودیم و ایشان نیز بر کتابمان تقریظی نوشتند.
او انگیزه نوشتن کتاب را تعدد منابع تربیتی بیان کرد و گفت: ما تمام کتاب‌های تربیتی را مطالعه و به‌دنبال روش‌های تربیتی از آن‌ها نکته‌برداری کردیم. اما مشاهده کردیم که هیچ‌یک از روش‌ها اقناع‌کننده نیستند. چراکه با فرهنگ ما تطبیق نداشتند. در نتیجه به‌سراغ قرآن، احادیث و روایات رفتیم. طبقه‌بندی کتاب بر اساس زمان تجلی صفات خدا در انسان است و به‌همین علت کتاب برای همه سنین مناسب است. چراکه ما مظهر اسما و صفات خداییم و معتقدیم وقتی اهل بیت مظهر اسماء الهی هستند، پس کامل‌اند و انسان‌ها نیز برای کامل شدن باید صفات آنان را در خود پرورش دهند.
وی افزود: امروز در دنیا انگیزش بسیار مهم است. باید دانست چطور باید به فرزند انگیزه داد تا کاری جزو عادت و ذات او شود. در این کتاب هفت روش موثر برای تربیت ذکر شده و مهم است که بتوانیم استعدادهای فرزند را با برنامه‌ریزی در زمینه‌های گوناگون شکوفا کنیم. این برنامه‌ریزی بر عهده مادر است. اقتدار مدیریتی نیز باید در حد تعادل اجرا شود و با روش‌هایی چون تجلیل، تشویق و تکریم این روند را کامل کرد. خیلی از خانواده‌ها دغدغه دارند. اما نگرانی و افسردگی مشکل را حل نمی‌کند و باید روش‌های تربیتی را آموزش دید و از نزدیک با آن‌ها آشنا شد.
معماهای تربیتی، چالش بزرگ خانواده‌ها
در ادامه، علی الهامی صدر درباره اساس نام‌گذاری کتاب اعلام کرد: هدف، ارائه کتابی جامع و کامل بود. در کتاب اول که «الفبای تربیت» نام دارد، دنبال این بودیم تا مباحثی چون تشخیص هوش، استعداد، ژنتیک، مزاج و فطرت را به خانواده‌ها معرفی کنیم. خانواده‌ها باید با این مسائل آشنا باشند. امروز در دنیا نخستین گام تربیت، تشخیص هوش است. بحث مزاج نیز بسیار مهم است و بسیاری از پدر و مادرها به دلیل نداستن چنین مسائلی، فرزندان خود را آزار می‌دهند. برای نمونه، باید برای کودکی که مزاجش سرد است، یک چیز را چند بار تکرار کرد؛ اما خانواده‌ها این را پای کم‌هوشی می‌گذارند.
وی افزود: در بخش بعدی این کتاب، بحث فطرت مطرح شده است. شهید مطهری 40سال پیش اساس تربیت را فطرت دانسته و معتقد بود وقتی خدا ما را خلق کرده، پس او باید روش‌های تربیتی را که در درون ما نهاده به ما نشان دهد. فرزند انسان با فطرت پاک متولد شده است. او همان ابتدا شریف، کریم و ودود است و تمام صفات خدا را داراست. ولی ما با تربیت اشتباه، فطرت کودک را تغییر می‌دهیم. شهید مطهری معتقد است که اگر کودک تکوین و دیده‌شدن را دوست دارد، باید اینگونه با او رفتار کنیم.
الهامی‌صدر درباره کتاب دوم به‌نام «معمای تربیت» بیان کرد: امروز خانواده‌ها در مسئله تربیت به معماهای عجیبی برمی‌خورند که یکی از این مسائل برخورد با ویژگی‌های سنین گوناگون است. در روانشناسی رشد و شخصیت به این موضوع که کودک دارای چه رفتار، حالات، هیجانات و رشد عقلی و جسمی است صحبت شده و صحبت با فرزندان بر اساس الگوی شخصیتی‌شان از مسائل بسیار مهم در اصول تربیتی شناخته شده است. اما باید دید در میان قوانین تربیتی چه نوع قانونی مشکلات تربیت را حل می‌کند؟ ما روی این مباحث کار کردیم و به ده اصل موجود در تربیت، هجده اصل دیگر اضافه کردیم تا اسرار تربیت را فاش کند.
او تاکید کرد: در دنیای مدرن چالش‌های بسیاری مطرح است. یکی از این چالش‌ها مربوط به شبکه‌های مجازی و تربیت خارجی است. امروز تربیت از دست خانواده خارج شده و در دست فضای مجازی افتاده است. اما ما تمام مسائل تربیتی را درون خانواده تعریف کرده‌ایم و معتقدیم خانواده‌ها تعین‌کننده شخصیت فرزندشان هستند؛ به‌خصوص مادر که نقش تربیتی ویژه‌ای دارد بسیار تاثیرگذار است.
او با یادآوری حدیثی از امیرالمومنین علی(ع) با این مضمون که افکار به‌مرور زمان تبدیل به شخصیت و سرنوشت انسان می‌شوند، بیان کرد: در این حدیث، مراحل شکل‌گیری شخصیت انسان بیان می‌شود. یعنی اگر افکاری از بیرون به فرزندان انتقال داده می‌یابد، هنوز کار تربیت او تمام نشده و گفتمان خانواده باید این چالش را حل کند. می‌توان با روش‌های انگیزشی، از شکل‌گیری شخصیت اشتباه جلوگیری کرد.
باید برای تربیت منظومه‌ای ریشه‌دار داشته باشیم
الهامی صدر تاکید کرد: تا وقتی منظومه‌ای تربیتی با اصول و اهداف مشخص نداشته باشیم، نمی‌توانیم شخصیتی کامل ارائه دهیم. ما منظومه‌ای تربیتی داریم که نمی‌توان آن را بر هم زد. این منظومه در قرآن، روایات و دعاهای ما که سرشار از مسائل تربیتی است وجود دارد.
او با طرح این پرسش که آیا تمام کتاب‌های روانشناسی غربی که مبنای سایر آثار نیز هستند پاسخ مناسبی به نیازهای ما می‌دهند یا خیر، بیان کرد: نمی‌توان به‌عنوان یک مسلمان تمام اصول آنان را اجرا کرد و آدابی که طی تمدن بزرگ ایران طی ده‌ها هزار سال شکل گرفته، کنار گذاشت و به اصول تربیتی دنیایی دیگر پرداخت. امروزه، فرهنگ شرق در کشورهای شرقی بسیار مهم است و ما از هر مبنایی نمی‌توانیم استفاده کنیم.
وی با اشاره به کتاب‌های «تربیت هوشمندانه» و «تربیت حکیمانه» گفت: دنیا مدیریت هوشمندانه دارد و امروز همه چیز با هوش مصنوعی رصد می‌شود. پس باید در تربیت نیز هوشمند باشیم. امیرالمومنین علی(ع) می‌فرمایند: فرزندان‌تان را بر اساس شرایط روز تربیت کنید. باید دید اقتضائات شرایط روز چیست. اگر نتوانیم در برابر چالش‌های فرزندان استدلال درست داشته باشیم، تربیت تعطیل می‌شود. باید مراقبت غیرمستقیم و هوشمندانه را یاد بگیریم. اگر خانواده می‌خواهد با فرزندانش صحبت کند، حتی امر و نهی‌هایش نیز باید براساس منطق باشد. نمی‌توان به فرزند گفت این کار را انجام بده و دلیلی از من نخواه. هر سخنی باید حکیمانه باشد. خداوند نیز تمام کارهایش حکیمانه است. اگر این موارد رعایت نشوند، فرزند از خانواده و والدین فاصله می‌گیرد.
الهامی صدر در انتها بیان کرد: تربیت کلامی بسیار موثر است. امروز در دنیا بحث دیالوگ، گفتار و گویش مطرح است. نباید فرزندان را مسخره، توهین و تحقیر کرد. اگر بخواهیم تربیت را دقیق و علمی آغاز کنیم باید روی جذابیت‌بخشی کلام کار و از توهین دوری کنیم. آداب گفتاری و رفتاری و گویش و گفتار داریم.