بسته پیشنهادی تاریخ انقلاب ۲

ادبیات یکی از قدرتمندترین ابزارهای روایت تاریخ است؛ ابزاری که نه‌تنها گذشته را برای نسل‌های آینده ماندگار می‌کند، بلکه زوایای پنهان و ناگفته‌ آن را نیز روشن می‌سازد. انقلاب اسلامی ایران، به‌عنوان یکی از مهم‌ترین تحولات تاریخ معاصر، همواره موضوعی الهام‌بخش برای نویسندگان و پژوهشگران بوده است.

جایزه‌ ادبی شهید اندرزگو، با هدف تجلیل از آثاری که به تبیین و روایت تاریخ انقلاب اسلامی می‌پردازند، بستری را برای شناسایی و معرفی آثار برتر این حوزه فراهم کرده است. کتاب‌هایی که در این بسته‌ پیشنهادی گردآوری شده‌اند، همگی از نامزدهای دومین دوره‌ی این جایزه بوده و هرکدام، به شیوه‌ای مستند، داستانی یا تحلیلی، روایتی از روزهای پرالتهاب انقلاب را ارائه می‌دهند. این مجموعه می‌تواند راهی برای شناخت بهتر ابعاد مختلف انقلاب اسلامی باشد؛ از مبارزات مردمی و جریان‌های فکری گرفته تا نقش شخصیت‌های مؤثر در این رویداد بزرگ. امید است که مطالعه‌ی این آثار، پنجره‌ای تازه به تاریخ انقلاب بگشاید و ما را در درک عمیق‌تر این مقطع سرنوشت‌ساز یاری دهد.

 

رضانام تا رضاخان

نویسنده: هدایت‌الله بهبودی

انتشارات: مؤسسۀ مطالعات و پژوهش‌های سیاسی

یکی از حساس‌ترین دوره‌های سیاسی ایران، همزمان با آغاز حکومت پهلویان بر این سرزمین آغاز شد. اوج گرفتن دخالت بیگانگان و ضعف و ناتوانی حاکمان از مهم‌ترین عوامل این حساسیت بود. تقریبا صدسال پیش، رضاخان که یکی از نظامیان لشکر قاجار بود، برای شکل دادن سلطنتی جدید انتخاب شد. در کتاب «رضانام تا رضا‌خان» زندگی قبل از قدرت رضا پهلوی تا کودتای سوم اسفند 1299 که پایان قدرت او بود، به چالش کشیده شده و با نیم‌نگاهی به شرایط حاکم بر ایران نوشته شده است. همچنین آثار انقلاب اکتبر روسیه بر ایران، پایان جنگ جهانی اول، قرارداد 1919، ارتقای بریگاد قزاق به دیویزیون، سرازیری مستشاران نظامی و مالی بریتانیا به ایران، استحاله قزاقخانه روسی به انگلیسی و سیاست انگلستان در ایران بین دو جنگ جهانی از موضوعات اشاره شده در این کتاب است.

 

روز آزادی زن

نویسنده: جمعی از نویسندگان

انتشارات: راه یار

کتاب «روز آزادی زن» تاریخ شفاهی اولین راهپیمایی و تظاهرات زنان در جریان انقلاب اسلامی و قیام ۱۷ دی ۱۳۵۶ در مشهد است. این کتاب تاریخ شفاهی قیام ۱۷ دی زنان مشهد را روایت می‌کند و ۸ فصل دارد: رهایی از بند، قیام علیه طاغوت، کوچه‌های بن‌بست، زندان زنان، تلاش برای آزادی، پژواک صدای زنان، ضمائم و اسناد و تصاویر. ملیحه بخشی‌نژاد، سمیه ذوقی و ندا ترکمنچه کار تحقیق و پژوهش آن را برعهده داشته‌اند. اهمیت راهپیمایی۱۷ دی زنان مشهد در دل خفقان سیاسی و فرهنگی دوران پهلوی باعث شد که بخش تاریخ شفاهی دفتر مطالعات جبهه فرهنگی انقلاب اسلامی بررسی پروژه قیام ۱۷ دی ۱۳۵۶ زنان مشهد را آغاز کند. این کتاب به بحث زنان و وضعیتشان در دوران ستم‌شاهی می‌پردازد و علل و نتیجه راهپیمایی زنان در آن دوره را بررسی می‌کند.

 

گوهر صبر

نویسنده: طیبه پازوکی

انتشارات: سورۀ مهر

کتاب «گوهر صبر»، خاطرات خانم گوهرالشریعه دستغیب است. ایشان نماینده مردم تهران در دوره‌های اول، دوم و سوم مجلس شورای اسلامی و از فعالان سیاسی بود. نویسنده با پرداختن به برهه چهل‌ساله زندگی ایشان از کودکی تا پیروزی انقلاب خواننده را با طیف بسیار وسیعی از رخدادها آشنا می‌سازد که با مطالعه صرف تاریخ معاصر دست‌نایافتنی است. این بانوی اصیل شیرازی که در خانواده‌ای روحانی تولد یافته، نمای روشن و پویایی از زنانگی را به خواننده عرضه می‌کند که خیره‌کننده است. کتاب «گوهر صبر» به قلم طیبه پازوکی است و در انتشارات سوره مهر منتشر شده است.

 

تونل سوم

نویسنده: فاطمه الیاسی

انتشارات: شهید کاظمی

«تونل سوم» داستان پسر نوجوانی به نام وحید است که در مدرسه چندان کودک محبوبی نیست. داستان تا جوانی او پیش می‌رود، جایی که وحید به صف انقلابیون می‌پیوندد و جلوی جنایت‌های رژیم شاهنشاهی می‌ایستد. کتاب «تونل سوم» داستانی جذاب و شیرین است که شما را با خود به قلب تاریخ می‌برد و اتفاقات متفاوتی را نشانتان می‌دهد. این کتاب تلاش می‌کند تا یک بازنمایی از مبارزات نیروهای انقلاب در سال ۵۷ به مخاطب ارائه داده و بخشی از تلاش این نیروها را برای مبارزه با رژیم شاه در کرمانشاه پوشش ‌دهد. این رمان دارای محتوای تاریخی معتبری بوده و نویسنده برای خلق آن، فرم کلاسیک و قالب شاه‌پیرنگ را انتخاب کرده است. او خرده‌ماجراها را نیز به فراخور موقعیت خلق و چاشنیِ اصل داستان کرده است.

 

جایی آن طرف پرچین

نویسنده: نیلوفر مالک

انتشارات: سورۀ مهر

«جایی آن طرف پرچین» عنوان رمانی انقلابی و در گروه سنی نوجوان با زاویه دید اول شخص است که در شانزده فصل و به قلم نیلوفر مالک به رشته تحریر درآمده. نویسنده در این رمان ارتباط آدم‌ها را در یک شهرک دورافتاده و نظامی بیان می‌کند. داستان «جایی آن طرف پرچین» مربوط به دهه پنجاه و پیش از انقلاب است. راوی داستان، دختری به نام بیتاست که ده سال دارد. او همراه مادر و برادرش بهرام که یک سال از او بزرگ‌تر است، با دایی و همسر او در شهرکی که متعلق به ارتش است، زندگی می‌کنند. دایی، افسر ارتش است و در پادگان آن منطقه که نامش نفت سفید است، خدمت می‌کند. آنها گماشته‌ای به نام عطا دارند. بچه‌ها با عطا ارتباط خوبی دارند. بهرام و بیتا، همسن و همکلاس ستاره و شهاب بچه‌های سرهنگ گشتاسبی هستند. «جایی آن طرف پرچین» داستان روابط آدم‌ها در منطقه‌ای دور از مرکز است؛ یک جامعه کوچک که شبیه جامعه ایران قبل از انقلاب است.

 

رد انگشت‌های اصلی

نویسنده: حسین قربان‌زاده خیاوی

انتشارات: سورۀ مهر

کتاب «‌‌‌‌‌‌‌‌ردّ انگشت‌های اصلی» در لایه بیرونی، داستان عاشقانه اباذر و گل‌‌آرا را روایت می‌کند؛ ولی در بطن خود نگاهی به حوادث انقلاب ۱۳۵۷ دارد. در جریان جشن‌های شاهنشاهی اباذر به خواست مدیر مدرسه در نقش «کَرم» قوپوز می‌زند و می‌خواند. گل‌آرا دختر رئیس شهربانی هم در نمایش، نقش اصلی دارد. این آغاز تولد حسی پاک و عاشقانه بین این دو نفر است؛ اما قضیه به همین سادگی‌ها هم نیست؛ اختلاف رئیس شهربانی با عموی اباذر و وقوع راه‌پیمایی، هر لحظه گل‌آرا را از اباذر دور می‌کند. پدر اباذر مُرده و عمویش که یک روحانی است، دوست دارد اباذر به تبریز برود و طلبه شود. اباذر دوست دارد بخواند و همچنین راز مرگ پدرش را هم کشف کند. حسین قربان‌زاده خیاوی در این کتاب قصه‌ای در بستر حوادث قبل از انقلاب را تعریف می‌کند و می‌خواهد رمانی تاریخی و دغدغه‌مند بنویسد. حوادث این رمان در سال ۱۳۵۶ اتفاق می‌افتد.

 

سلفی با خرابکار

نویسنده: طاهره مشایخ

انتشارات: صاد

کتاب «سلفی با خرابکار» نوشته‌ طاهره مشایخ درباره‌ نوجوان کنجکاوی است که در میان عکس‌های انقلابی با تصویر یکی از اقوام خود روبه‌رو می‌شود، آن هم به‌عنوان یک ساواکی‌ شکنجه‌گر! این اثر رتبه‌ سوم بخش رمان کودک و نوجوان جشنواره‌ شعر و داستان انقلاب را در سال 1399 به دست آورد. طاهره مشایخ در این رمان جذاب داستان پسری به نام یونس را روایت می‌کند که در نمایشگاه عکس‌های دوران انقلاب مرد ساواکی‌ای را می‌بیند که بسیار شبیه به یکی از اقوام مادری‌اش است. این شباهت به حدی زیاد است که یونس نمی‌تواند در برابر کنجکاوی خود مقاومت کند و تمام سعی خود را می‌کند تا به راز این فرد پی ببرد؛ رازی که به سادگی کشف نمی‌شود!

 

گزارش‌های امیر، پسر عاشق

نویسنده: فاطمه نفری

انتشارات: قدیانی

حوادث «گزارش‌های امیر، پسر عاشق» از بُعد زمانی در اواخر دهه پنجاه و از حیث مکانی در تهران واقع شده‌اند. امیر پسری نوجوان است که به همراه خانواده‌اش از شهرستان بوئین زهرا به تهران کوچ کرده است. خانواده روستایی دارد و پدری ناشنوا (حیدرعلی) که در زلزلۀ سال 41 بویین زهرا دچار سانحه شده و کر و لال شده است. هنوز زندگی‌شان در تهران روی غلتک نیفتاده که پدر امیر تصادف می‌کند و باید پایش عمل شود. آنها نمی‌توانند هزینه عمل را فراهم کنند. تنها کسی که حاضر می‌شود پول عمل را بدهد، قربان است که این آغاز ماجراهایی جذاب در این قصه است. این اثر برگرفته از آداب و رسوم و فرهنگ‌های گذشته است که با نثری زیبا و روان نگاشته شده و در آن عبارات و اصطلاحات دوران گذشته نیز به‌کار گرفته شده است. «گزارش‌های امیر، پسر عاشق» علاوه بر روایت جذابی که دارد نوجوانان را با حوادث سال‌های پیش از انقلاب نیز آشنا می‌کند.

 

بی نام پدر

نویسنده: سید میثم موسویان

انتشارات: کتاب جمکران

«بی نام پدر» داستان زندگی یکی از بدنام‌ترین و فاسدترین تیمسارهای رژیم شاهنشاهی است. کسی که عامل مستقیم انگلیس، موسس انجمن بهایی، عامل سرکوب کردها و قاچاق مواد مخدر در سراسر ایران است. یکی از شخصیت‌های کتاب او را یک اژدها می‌داند و شخصیتی دیگر او را فاسق و کافر معرفی می‌کند. داستان رمان «بی نام پدر» در دو برهه زمانی و در سه خط داستانی در هم تنیده روایت می‌شود. در ابتدا، داستان تیمسار که برای سرکوب غائله کردها به کردستان فرستاده شده و ماجرای ازدواجش با دختری کرد روایت می‌شود. در ادامه داستان ماجرای فرزندش که از وجود تیمسار بی‌خبر است روایت می‌شود و این روایت‌ها در نقطه‌ای طلایی به هم می‌رسند و مخاطب را شگفت‌زده می‌کنند.

تشریف

نویسنده: علی‌اصغر عزتی‌پاک

انتشارات: شهرستان ادب

«تشریف» داستان مردی به نام شهریار است که در شب عروسی‌اش متوجه می‌شود که همسرش، دوست صمیمی او، مصطفی را به امنیتی‌ها فروخته است. از آن‌جا که شهریار، مصطفی را بسیار دوست می‌داشته، تحمل از کف می‌دهد و حجله را ترک می‌کند. بدین‌شکل آوارگی سه‌روزه‌ او آغاز می‌شود. آوارگی‌ای که سرانجامش در دل برف و یخ تپه‌های اطراف همدان رقم می‌خورد. این داستان در آذرماه سال ۱۳۵۷ در همدان می‌گذرد و قصه‌ سرگشتگی‌ها و پیداشدن‌هاست. در این رمان، حرکت انقلابی مردم ایران در شهر همدان در آستانۀ سال ۵۷ به موازات آمادگی برای درک و تشرف به ساحت قدسی امام و رهبر معصوم، ‌حضرت ولی‌عصر(عج) در الهیات شیعی به تصویر کشیده شده است. روایت این کتاب حاصل تخیل و الهامات جزئی‌ای است که از سرگذشت آدم‌ها به دست آمده است. تلاش نویسنده در طول داستان این بوده که آدم‌ها و فضاهای آن برهه تاریخی را زنده کند.

 

جامانده از پسر

نویسنده: مرضیه نفری

انتشارات: سورۀ مهر

داستان «جامانده از پسر»، در سال ۱۳۴۲ جریان دارد و به قیام مردم پیشوا و ورامین می‌پردازد؛ قیامی تاریخی که در آن هزاران نفر از مردم با شنیدن خبر دستگیری حضرت امام با بر تن‌کردن کفن، به‌سمت تهران حرکت کردند. در این قیام که مردم بدون هیچ اسلحه‌ای و دست‌خالی تنها با مشت‌هایی گره‌کرده به حمایت از مرجعیت برخاسته بودند، هفت‌نفر از جوانان ورامینی به خاک و خون کشیده شدند. همین حوادث زندگی سالار و آذر را متلاطم می‌کند. مسیر سهراب را عوض کرده و سالار را ویران می‌کند. سالار می‌خواهد از نو بسازد؛ اما آباد کردن ویرانه‌ها کاری سخت‌تر از نو ساختن است. مرضیه نفری سه سال برای این رمان وقت گذاشته تا بگوید می‌شود از نو ساخت؛ اما به یک انقلاب و دگرگونی نیازمندیم.

 

چهل و یکم

نویسنده: حمید بابایی

انتشارات: صاد

کتاب «چهل و یکم» اثری از حمید بابایی به واقعه تلخ کشتار مسجد گوهرشاد در مشهد اشاره می‌کند و عمق نگاه مردم به امام رضا را به تصویر می‌کشاند که نشان‌دهنده عشق و احترام آنها به امام رضا است. این داستان در مشهد اتفاق می‌افتد و جزئیات زندگی انسان‌ها و ارتباط عمیق آن‌ها با امام رضا را به تصویر می‌کشد. نویسنده با استفاده از زبانی زیبا و شگفت‌آور، خواننده را به دنیای داستان می‌کشاند و احساسات و اندیشه‌های شخصیت‌های داستان را به خواننده القا می‌کند. نویسنده به دنبال ادای احترام و ارتباط با متون کهن ادبیات فارسی است. او در داستان خود، شخصیت اصلی به نام میرعماد را به چالشی می‌کشد که باید چهل باب از تذکره‌الاولیا را کتابت کند. این موضوع نشان از تلاش نویسنده برای وام‌گیری از زبان تذکره‌الاولیا دارد و نشان از توجه وی به ارزش‌های فرهنگی و ادبیات ایران کهن است.

 

ماتی‌خان

نویسنده: عبدالرحمن اونق

انتشارات: سورۀ مهر

«ماتی خان» نوشته عبدالرحمان اونق است که شما را به ده‌ها سال قبل در منطقه بندر ترکمن می‌برد و با اتفاقات جذابی که انتظارش را ندارید همراهتان می‌کند. این کتاب داستانی جذاب و خواندنی مربوط به سال‌های اول حکومت پهلوی اول رضاخان است که مردم با اتفاقات تازه‌ای روبه‌رو می‌شدند. «ماتی خان» به زمانی برمی‌گردد که قبایل ترکمن را در منطقه مرزی حاشیه رود اترک اسکان دادند و با ایستگاه‌‌های انتظامی مرزبانی در کنار آنها سعی کردند تمام زندگی و رفتارشان را کنترل و محدود کنند. در آن دوران نیروهای انتظامی رفتار بسیاری بدی با مردم داشتند و این سابقه بد خبری هولناک برای مردم آن منطقه بود و نمی‌دانستند باید با این موضوع چطور برخورد کنند. ماتی خان ریش‌‌سفید یکی از قدیمی‌‌ترین قبایل ترکمن است. او می‌داند این اوضاع خوب نیست و باید یک واکنش درست داشته باشد؛ اما چه اتفاقی می‌افتد؟ این کتاب ما را با تصمیم ماتی خان پیش می‌برد و درگیر داستان می‌شویم. کتاب «ماتی خان» نه‌‌تنها ما را به شناختی جالب از آداب و فرهنگ ترکمن‌ها می‌رساند، بلکه کمک می‌کند اوضاع مردم در آن دوران را بهتر درک کنیم.