بر خلاف جریان تحریف کار میکنیم
مؤسسۀ فرهنگی قدر ولایت یکی از ناشران فعال و پرکار در سه حوزۀ تاریخ معاصر ایران، دفاع مقدس و کودک است که تا امروز، موفقیتهای خوبی را هم در کارنامۀ خود ثبت کرده است. احمد عطایی این انتشارات را مدیریت میکند و تا امروز 1845 عنوان کتاب نشر و بازنشر کرده است. در این شماره از مجلۀ شیرازۀ کتاب، با آقای عطایی گفتوگویی کردهایم تا بیشتر با این انتشارات آشنا شویم.
ابتدا از اینجا شروع کنیم که شما چه سالی وارد حوزۀ نشر شدید و در چه سالی انتشارات را تأسیس کردید؟
بعد از اینکه حضرت آقا بحث تهاجم فرهنگی را مطرح کردند، ما هفت نفر جمع شدیم و با خودمان فکر کردیم که برای این مطالبۀ حضرت آقا چهکار میتوانیم بکنیم. کارهایی در برخی مساجد جنوب تهران انجام دادیم، تا سال 1371 که احساس کردیم برای نشر بعضی مطالب نیازمند یک انتشارات هستیم. همان زمان رفتیم پیش آقای جاسبی، مدیر پیام آزادی. ایشان شرایطی داشتند که برای ما سنگین بود. به این فکر افتادیم که خودمان یک انتشارات تأسیس کنیم. اواخر سال 1371، مؤسسه به تصویب رسید و از ابتدای سال 1372، رسماً کارمان را شروع کردیم. یعنی حدود 27 سال است که مؤسسه سابقه دارد.
در این 27 سال، انتشارات قدر ولایت ناشر و مروج چه محتوایی بوده است؟
ما چارچوب کار مؤسسه را شخصیت و دیدگاههای مقام معظم رهبری گذاشتیم. آن اوایل که حضرت آقا به رهبری انتخاب شدند و به تهاجم فرهنگی اشاره کردند، ریشۀ عمیق آن در داخل کشور بود. یعنی از بیرون تحمیل میشد؛ ولی در داخل، کسانی بودند که در مراکز مهم دولت به آن دامن میزدند. این هجمۀ سنگینی بود و ما سعی کردیم دو کار را انجام بدهیم. اول اینکه شخصیت رهبر انقلاب و توان سیاسی و مدیریتی و علمی آقا را به جامعه معرفی کنیم و همچنین بر دیدگاههای خاصی تمرکز کنیم که آقا مطرح میکنند؛ در نتیجه، ما شش گروه تشکیل دادیم: گروه کودک و نوجوان، گروه شخصیت و دیدگاههای حضرت امام، گروه شخصیت و دیدگاههای رهبری، گروه تاریخ معاصر ایران، گروه دفاع مقدس و گروه معارف اسلامی.
آیا انتشارات شما وابستگیهایی به دفتر مقام معظم رهبری دارد؟
بگذارید مثالی بزنم. وقتی حضرت آقا در لشکر 27 دربارۀ خواص و عوام صحبت کردند، ما همان سال سه جلد به نام خواص و لحظههای تاریخساز تهیه کردیم و همۀ آن هم مصادیق صدر اسلام بود که بعداً در یک جلد جمع شد. چون ما زود دربارۀ حرفهای ایشان کتاب چاپ میکردیم، به ما میگفتند شما به بیت رهبری وابسته هستید؛ اما واقعاً اینطوری نبود و بعضاً در بعضی از مجوزها هم ما دچار مشکل میشدیم. نهتنها دفتر رهبر انقلاب، که به هیچ جا وابسته نیستیم. تأمین مخارج ما یا از طریق فروش کتابهاست، یا همین وامهایی است که برخی تشکلهای نشری فراهم کردهاند. البته افرادی هم هستند که بهدلیل اینکه ادامۀ کار مؤسسه را لازم میدانند، مبالغی را اهدا میکنند.
یعنی هدیه میدهند؟
بله؛ برای مثال، یکی از دوستان پاداش آخر سالش را که عددی نزدیک به 20میلیون تومان بود، به مؤسسه اهدا کرد. سال 1388، در اساسنامۀ مؤسسه بازنگری کردیم و بندی به آن اضافه شد. آن بند این بود که مؤسسه در هر صورتی منحل شود، تمام سرمایههای آن در اختیار ولی فقیه در حوزۀ فرهنگی است؛ البته الان بهصورت وقف اداره نمیشود.
ساختار مؤسسۀ انتشاراتی قدر ولایت به چه شکلی است؟
در حال حاضر، هیئت امنای ما متشکل از بنده، آقای مصطفی فرهمند و آقای علیاکبر پورجمشیدیان است. در هیئتمدیره آقای ملککندی، آقای سرپرست، آقای کریمیپور، آقای بهمنی و بنده فعال هستیم. هیچکدام از این جمع از اینجا حقوق نمیگیرند؛ یعنی کاملاً رایگان کار میکنند و سودی هم در اینجا تقسیم نمیشود. مؤسسه فقط امورات خودش را اداره میکند. افرادی در اینجا حقوق کامل میگیرند و بعضی هم پارهوقت به اینجا میآیند و کارهای تحقیقاتی میکنند. ما آرشیوی حدود 15هزار جلد کتاب داریم که عمدتاً تاریخ سیاسی است که کتابهای خوبی است. دوستان میآیند اینجا امانت میگیرند یا همین جا مطالعه میکنند.
سال 1398 در روند فعالیتهای خود بازنگری کردید. چه تغییراتی اعمال شد؟
بله؛ ما در آن سال روی عناوین و موضوعات مؤسسه بازنگری کردیم. یعنی در آن شش گروهی که داشتیم، به دو دلیل تغییرات اعمال کردیم. یکی اینکه تخصصیتر وارد موضوعات شویم و یکی هم اینکه سرمایۀ قلیلی را که دست ماست، در دوسه گروه بگذاریم و کارهای بیشتر و بهتری را انجام بدهیم. لذا این شش گروه به سه گروه کاری تبدیل شد: کودک و نوجوان، دفاع مقدس و تاریخ معاصر.
در نتیجه، شخصیت و دیدگاههای حضرت آقا، شخصیت و دیدگاههای امام و معارف اسلامی بهصورت جزیی از کار ما خارج شد؛ زیرا متوجه شدیم دیگرانی وجود دارند که در این حوزه فعالیت میکنند.
یعنی از این رویکرد که روی دیدگاهها و خطدهیهای رهبر انقلاب کار کنید، صرفنظر کردید؟
خیر. تأکیدات رهبر انقلاب در حوزۀ تاریخ بسیار زیاد است. برای مثال، ایشان سال 1377، در جمع دانشجویان دانشگاه تهران میگویند که من نمیدانم شما چقدر از تاریخ معاصر اطلاع دارید و آن را خواندهاید. چقدر خوب است که شما در تابستان که قدری فراغت پیدا میکنید، واقعاً برنامهریزی کنید و قدری از تاریخ معاصر را مطالعه کنید؛ البته کتابهای امین. چرا کتاب امین؟ چون بسیاری از کتاب تاریخ معاصر تحریف شده است.
ایشان با ناراحتی میفرمایند که من باید اظهار تأسف کنم که مطالعۀ تاریخ در بین جوانان ما و مردم ما یک امر ضعیف و کمرنگ است؛ و اِلا اگر انسان تاریخ را بداند، میبیند این ملت هم در تاریخ برجسته است، هم در زمان آغاز در تاریخ ملت ما نماد ایمان، نماد علم، نماد اعتماد به نفس، نماد افتخار به داشتههای خود و نماد پایداری است.
پس تاریخ یک چیزی بوده که آقا خیلی راجع به آن صحبت کرده است. ما بهعنوان یک جایی که مستند و امین حرف میزند، شناخته شدهایم.
در حوزۀ کودک چه میزان به دنیای کودکان توجه میکنید؟
در این حوزه به مناسبتهای مختلف همچون نمایشگاه کتاب، میزی آماده میکنیم تا خود بچهها هم نظرشان را بگویند. بارها شده که وقتی فعال تربیتی یا معلمی به غرفۀ ما وارد میشود، میگوید وقتی وارد غرفۀ شما میشویم، نفس راحتی میکشیم؛ چون اکثر غرفههای کودک و نوجوان کتابهایشان ترجمه است؛ ولی اینجا کتابها تألیفی است و این خیلی خوب است.
رویکردتان در حوزۀ تاریخ چیست؟
تاریخی هم همین طور است؛ مثلاً به ما مراجعه میکنند و میگویند ما به شما اعتماد داریم و میخواهیم از شما این کتاب را داشته باشیم و پیشنهاد میدهند شما این موضوع را کار کنید. این جای شکر دارد و ما این را هم مدیون دعای خیر آیتالله خوشوقت هستیم.
چه دعایی؟
ایشان وقتی از مشکلات ما در حوزۀ نشر آگاه شد، گفت بروید در بحث تاریخ کار کنید و برای موفقیتمان دعای خیر کرد. ما کار میکردیم؛ منتها رویکردِ ضعیفی بود. بیشتر روی دیدگاههای آقا و امام کار میکردیم. بعد از فرمایش آقای خوشوقت، دیدیم این کار برکت دارد و کار ما برکت پیدا کرد.
دربارۀ آثارتان بازخوردی از استادان حوزۀ تاریخ گرفتهاید؟
بله. افرادی همچون دکتر رجبی دوانی، قاسم تبریزی و... نظرات خوبی به ما دادهاند و استفاده هم کردهایم. علاوه بر اینها، ما در نوشتن برخی کتابهایمان با آیتالله خوشبخت مشورت میکردیم؛ مخصوصاً در بخش علما دربارۀ اینکه اختلاف شیخ فضلالله با سیدعبدالله بهبهانی و سیدمحمد طباطبایی و مراجع نجف را چگونه منعکس کنیم که موجب وهن روحانیت نشود و از واقعیت هم خارج نشود. ایشان خیلی ما را راهنمایی کرد و حتی کتاب را از ما گرفت تا نظرات دیگران را هم بگیرد و این موجب امیدواری ما شد.
در حوزۀ دفاع مقدس هم فعالیت کردهاید. رویکردتان در این حوزه چگونه است؟
در حوزۀ دفاع مقدس متوجه شدیم راجع به عملیاتها و تاریخ دفاع مقدس و زندگینامهها کار زیاد شده است؛ اما آنچه میخواهد برای یک جوان الگو شود و بتواند از آن استفاده کند، سیره و رفتار این رزمنده است. لذا 68 موضوع را استخراج و منتشر کردیم. خاطراتی از شهدا جمع کردیم و بهصورت خاطرات کوتاه ارائه دادیم که حتی در اتوبوس و مترو و جاهایی که فرصت کمی وجود دارد، بشود خواند. این مجموعه «رسم خوبان» نام گرفت؛ یعنی خوبان چه راه و رسمی را طی کردند.
در دور جدید فعالیتمان، دورۀ جدیدی را به نام «شهدا زندهاند» پیشبینی کردیم که هفت جلد آن چاپ شده است و از صفر تا صد آن را دنبال شهدایی میرویم که مطرح نشدند. آنها اکثراً شهدایی هستند که بهنوعی با افراد فعال در مؤسسه ارتباط داشتند.
چند عنوان کتاب دارید؟
از سال 1372 تا آخر اسفند 1397، 1771 عنوان داشتهایم که چاپ اول 746 عنوان و تجدید چاپ 1025 عنوان بوده است؛ ولی سال 1398 مجموع کتابهای چاپشدۀ مؤسسه 74 عنوان بوده که نصف شده است.
35 عنوان از کتابها بالای ده نوبت چاپ شده است. این با وجود نداشتن امکانات تبلیغاتی است. چهار عنوان کتاب نیز بالای صدهزار نسخه چاپ شده است.
حضور شما در نمایشگاههای کتاب چطور بوده است؟
این حضور به دو بخش تقسیم میشود. یک بخش نمایشگاههای ملی است و دیگری نمایشگاههای استانی است. از ابتدای تأسیس، تقریباً در همۀ نمایشگاههای ملی شرکت کردهایم. از حدود سال 1390 ما دو غرفه داریم؛ یکی در بخش کودک و نوجوان و یکی هم در بخش بزرگسال. در نمایشگاه استانی تا سال 1397، در همۀ نمایشگاهها شرکت میکردیم و از آن سال به بعد، گزینشی شرکت میکنیم؛ چون گاهی صرفۀ اقتصادی نمیکند.
شما با دو گروه نویسندگان و مخاطبان مستقیماً سروکار داشتهاید. ارتباطتان با دو گروه چگونه است؟
ما دوست داریم با مخاطب ارتباط برقرار کنیم تا هم بازخورد آثارمان را ببینیم، هم با نیازهای مردم آشنا شویم. از طرفی، مؤسسه تقریباً بیش از 10 سال است که حداقل دو ماه یک بار با نویسندگان و طراحان جلسه داشته است. موضوع جلسات ما هم نیازسنجی است. بخشی از نویسندگان ما ارتباط مردمیِ وسیعی دارند. دوسه نفر از آنها که معلم هستند و با دانشآموزان ارتباط دارند، بعضی از کتابها را به مدارس میبرند و گاهی نوشتههایشان را در کلاس میخوانند و بازخورد میگیرند و بعد منتشر میکنند. انتقادات مردم را هم دربارۀ تصویرگری، متن و ویراستاری میشنویم و هر دو ماه، چکشکاری حسابی داریم.
شما ناشر برگزیده هم بودهاید.
بله. بعضی جاها آقایان به مؤسسه لطف کردند. سال 1388 که سیامین سال پیروزی انقلاب بود، ما را بهعنوان ناشر برگزیده که موضوعات آن خاص فرهنگ انقلاب و اسلام است، انتخاب کردند. سال 1389، بهعنوان ناشر برگزیدۀ بیستوسومین نمایشگاه بینالمللی کتاب تهران انتخاب شدیم. در همین سال، بهعنوان برگزیدۀ سیزدهمین جشنوارۀ کتاب دوسالانۀ دفاع مقدس برگزیده شدیم. در چهارمین نمایشگاه کتاب ملی دفاع مقدس در سال 1392 برگزیده شدیم. همچنین در سال 1396، در همایش مقابله با تحریف تاریخ معاصر تقدیر شدیم.
ارتباط شما با عناصر فرهنگی کف میدان چطور بوده است؟
ما از سال 1384 تا الان، بارها با کمک برخی ناشران دیگر، نمایشگاههای مختلف در سراسر ایران برگزار کردیم. بیشتر هم در مناسبتهایی همچون هفتۀ دفاع مقدس و دهۀ فجر انقلاب اسلامی بوده است. در تمامی این نمایشگاهها هم با توفیقات خوبی روبهرو شدیم.