دعبل و زلفا

«دختر با چابکی درون خمره‌ای گلی که خالی بود پرید. در آن لحظه که می‌خواست درون خمره بنشیند، چرخید و دعبل را کنار جعبه‌های هلو و انار دید. او را شناخت و تعجب کرد که در آن موقعیت می‌بیندش، صدای سم اسبی شنیده شد. در خمره پنهان شد و میوه‌فروش سبد انجیر را روی خمره گذاشت...»
آنچه در چند سطر بالا خواندید، بخشی از روایت دلدادگی دعبل خزائی و دختری به نام زلفا است که پدرش توسط عوامل حکومت بنی‌عباس کشته شده و خود دور افتاده از مادر و برادر در بند به بغداد فرستاده شده است. حجت‌الاسلام مظفر سالاری در نخستین صفحات این کتاب دعبل را در خلال گفت‌وگوهایش با یک طبیب ملحد به مخاطب معرفی می‌کند، شاعری که شعر را ابزاری برای مدح پادشان و سلطه‌گران و دریافت صله از آنان نمی‌داند و حاضر است برای اعتقاد به مذهب تشیع جان خود را فدا کند. هرچند شخصیت دعبل در ابتدای داستان یک شخصیت خودساخته و مومن است، اما در ادامه داستان و در مواجهه با عشق زلفا چند روزی را به می‌گساری و ترک نماز می‌گذراند و پایش به کاخ پادشاه عباسی هارون باز می‌شود. اما زمانی که گفت‌وگویی کوتاه بین او و زلفای در بند رخ می‌دهد با توجه به شخصیت آزاده و شجاع زلفا راه خود را دوباره پیدا می‌کند.
آنچه در این کتاب از عشق بین دعبل و زلفا به مخاطب ارائه می‌شود، از یک عشق زمینی و در چارچوب تن آغاز می‌شود و به یک عشق حقیقی می‌انجامد عشقی که این زوج را در راه اهداف متعالی‌شان به سختی‌های زیادی می‌اندازد. اگر عده‌ای از منتقدان درباره کتاب رویای نیمه شب اثر دیگر این نویسنده با توجه به اصل‌بودن روایت عاشقانه و فرع بودن بیان اعتقادات، آن کتاب را رمان عامه‌پسند دینی می‌دانستند، باید بیان کرد که در این کتاب نویسنده قدم بزرگی برداشته است و در کنار روایت عاشقانه‌ای که مخاطب را با خود همراه می‌کند، از مفاهیم اساسی دیگری مثل عدالت‌طلبی و ظلم‌ستیزی نیز صحبت به میان می‌آورد که داستان دلدادگی دعبل و زلفا را از یک عاشقانه صرف خارج می‌کند. همچنین در نهایت نیز با توجه به علاقه و محبتی که این زوج به اهل‌بیت دارند، در ضمن بیان داستان زندگی آنان به ماجرای شرفیابی دعبل به محضر امام رضا علیه‌السلام و تقدیم قصیده‌ای به ایشان و به گوشه‌ای از زندگی 2 امام معاصر با این شاعر جوان، (یعنی) امام کاظم و امام رضا علیه‌السلام پرداخته می‌شود.
مظفر سالاری در این کتاب نیز چون کتاب رویای نیمه‌شب در توصیف فضا حد اعتدال را نگه داشته است؛ به گونه‌ای که توصیفات شهر‌ها، کاخ‌ها و عادات روزمره مردم قدیم خارج از حوصله مخاطب نیست و حتی کمک می‌کند فضای توصیف شده در ذهن و تصور مخاطب جای خود را پیدا کند. همچنین نویسنده با قرار دادن گره‌های متعدد در داستان مخاطب را در کنار خود نگه می‌دارد تا در انتها بویژه در نیمه دوم کتاب در موقعیت‌های گفت‌وگومحور مانند وقتی دعبل در مدرسه مشغول تدریس است، اطلاعات تاریخی را بیان کند؛ هرچند کتاب فاقد پاورقی است و منابع این اطلاعات تاریخی عنوان نشده است. در بیان شعر‌های این شاعر نامدار در این کتاب به ترجمه آن به نثر اکتفا شده است که شاید در مواردی ذکر شعر به صورت عربی یا ترجمه اشعار به صورت نظم به فارسی لذت ادبی بیشتری را برای مخاطب به ارمغان می‌آورد. روایت این کتاب با طرح جلدی از حامد امامی کامل می‌شود که بیشترین تطابق را با محتوای کتاب دارد و می‌تواند خواننده را برای مدتی به فکر فرو برد. این کتاب که توسط انتشارات «به نشر» به چاپ رسیده به عنوان منبع مسابقه ملی کتابخوانی «دعبل و زلفا» معرفی شده است که مخاطبان می‌توانند آن را با 50 درصد تخفیف به قیمت 12500 تومان تهیه و مطالعه کنند.
 
منبع: روزنامۀ وطن امروز
نویسنده: فاطمه افتخاری