آیین تجلیل از مسعود ده‌نمکی و معرفی مجموعه ۷۸ جلدی «فرهنگ‌نامه اسارت و آزادگان» برگزار شد
آیین «معرفی مجموعه ۷۸ جلدی فرهنگ‌نامه اسارت و آزادگان» و تقدیر از سال‌ها مجاهدت هنری، ادبی و رسانهای مسعود ده‌نمکی شامگاه دوشنبه بیست و پنجم دی‌ماه ۱۴۰۲ با حضور اهالی فرهنگ و هنر در تالار رودکی برگزار شد.
به گزارش پایگاه اطلاع رسانی مجمع ناشران انقلاب اسلامی، آیین «معرفی مجموعه ۷۸ جلدی فرهنگ‌نامه اسارت و آزادگان» و تقدیر از سال‌ها مجاهدت هنری، ادبی و رسانهای مسعود ده‌نمکی شامگاه دوشنبه بیست و پنجم دی‌ماه ۱۴۰۲ با حضور اهالی فرهنگ و هنر در تالار رودکی برگزار شد.
در بخشی از این مراسم، غلامعلی حدادعادل با اشاره به این که هنوز فرصت مطالعه این کتاب و تورق آن را به دست نیاورده و تنها خلاصه‌ای از آن را در اختیار داشته است افزود: بر این اساس، نمی‌توانم تحلیل یا نقد و بررسی تخصصی نسبت به این کتاب داشته باشم بلکه صرفاً با توجه به خلاصه‌ای که از آن خوانده‌ام نکاتی را درباره ادبیات مقاومت و اصل تدوین چنین اثری مطرح خواهم کرد.
کار ده‌نمکی، کار کوچکی نیست!
رئیس فرهنگستان زبان و ادبیات فارسی اظهار کرد: اولین نکته‌ای که می‌خواهم به آن اشاره کنم این است که ما پس از انقلاب اسلامی و به ویژه درزمان دفاع مقدس شاهد تغییرات فراوانی در استفاده از واژگان در زبان نوشتاری و گفتاری بودیم. برخی کلمات که پیش از انقلاب کاربرد کم‌تری داشتند مثل ایثار، شهادت، شهید، جانباز و... پس از انقلاب دوباره احیا شد. ضمن این که این واژگان به شکل گسترده‌ای هم در آثار مکتوب و هم در فرهنگ شفاهی ما راه پیدا کردند.
حدادعادل گفت: کاری که آقای ده‌نمکی انجام داده، کار کوچکی نیست. اگر کسی یک کتاب صد صفحه‌ای نوشته باشد می‌داند که تدوین یک مجموعه تحقیق در ۷۸ جلد آن هم در طول حدود بیست سال چه سختی‌هایی دارد. من امشب و در ابتدای نشست به ایشان گفتم که اسم جلسه امروز، «رونمایی» از کتاب نیست بلکه «روکم نمایی» است! به تعبیر بچه‌های خونگرم و باصفای جنوب شهر میتوانیم بگوییم مسعود ده‌نمکی با این اثر روی همه را کم کرد و ثابت کرد که میتوانیم کارهای قوی در حوزه خاطرات و زیست آزادگان عزیز داشته باشیم.
عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام عنوان کرد: بینش تاریخی و ضرورت تاریخ‌نگاری در جامعه ایران ضعیف است؛ یعنی ارزش تاریخ‌نگاری را نمی‌دانیم. من تجارب زیادی در این زمینه دارم. زمانی می‌خواستم برای زنده‌یاد پروین اعتصامی زندگینامه‌ای بنویسم؛ هرچه تحقیق کردم، نتوانستم یک اثر جامع و روایتی معتبر و دست اول درباره این بانوی ادیب و شاعر پیدا کنم.
وی افزود: این در حالی بود که برادر ایشان سال‌ها در خیابان امام خمینی تهران (سپه قدیم) مغازه ابزارفروشی داشت و سردر آن هم زده بود «مغازه ابزارفروشی ابوالفتح اعتصامی». در دوران دانشجویی این مغازه در مسیر رفت و آمد من بود، اما هیچگاه به ان مراجعه نکردم تا این که زمانی به این مغازه رفتم که گفتند این آقا دو سال پیش به پاریس مهاجرت کرده است. در نتیجه، یک منبع دست اول و بسیار مهم که می‌توانست اطلاعات تاریخ ارزشمندی درباره پروین اعتصامی بدهد را از دست دادم.
در گردآوری اسناد دفاع مقدس کم کاری کرده‌ایم
رئیس بنیاد سعدی گفت: مقدمه و اسباب لازم برای تألیف یک تاریخ معتبر، داشتن اسناد کافی است. گردآوری اسناد به منزله یک مقدمه واجب برای امری واجب است.ما برای این کار خیلی کوتاهی کرده ایم. ما با همه تلاش‌ها در زمینه اسناد دفاع مقدس و انقلاب اسلامی کم‌کاری کرده ایم.
وی افزود: نکته قابل تأمل اینجاست که در ثبت وقایع انقلاب مخالفان انقلاب اسلامی نسبت به انقلابیون کم کاری کردهاند. از جمله باید به پروژه تاریخ شفاهی هاروارد اشاره کنم که توسط حبیب لاجوردی ازهمان ابتدای دهه هشتاد میلادی و تقریباً بلافاصله پس از پیروزی انقلاب اسلامی آغاز شد. او و همکارانش با مدیران، وزرا و ژنرال‌های رژیم پهلوی مصاحبه‌های مفصلی انجام داد و آثار زیادی را به چاپ رساندند. ممکن است با بخش عمده‌ای از محتویا این آثار مخالف باشیم، اما باید بگوییم که کارشان هوشمندانه بود چون این مجموعه تاریخ شفاهی اطلاعاتی ارئه داد که در آثار بعدی به کار تاریخ‌نگاران انقلاب می‌آمد.
حدادعادل اظهار کرد: تاریخ انقلاب را باید کسانی بنویسند که خودشان در صحنه حاضر بوده‌اند و یا با افراد درگیر در آن وقایع در ارتباط بوده‌اند.اگر نسل ما تاریخ انقلاب را ننویسد، دیگران برایمان تاریخ انقلاب را می‌نویسند. شما در کتاب «دامگه حادثه» پرویز ثابتی که در دوران طاغوت رئیس ساواک بود دیدید که به صراحت موضوع شکنجه کردن زندانیان را انکارمی‌کند. این در حالی است که افرادی که سال‌ها در زندان‌های شاه شکنجه شده بودند تا همین چند سال پیش زنده بودند و بخش زیادی از آنها هم همچنان در قید حیات هستند. یعنی این فرد به هانه نگارش خاطراتش حقیقتی که مثل روز روشن بود را انکار کرد.
وی افزود: تصور میکنم آزادگان در مقایسه با شهدا و جانبازان مظلوم واقع شده‌اند و این کار ده‌نمکی می‌تواند جایگاه آزادگان را احیا کند. ما همانطور که شهدای گمنام داریم، قهرمان‌های گمنام هم داریم که همان اسرای ما هستند.
حدادعادل عنوان کرد: اهمیت گزارش‌هایی که از اسرای جنگی به جا مانده در این است که این گزارش‌ها واقعی است و تخیل نویسندگان در آن جایی ندارد. چنین آثاری ممکن است از نظر فنی و روشی اشکالاتی داشته باشند، اما اینها قابل حل است و نباید توجه ما را از اصل قضیه منصرف کند. نکته مهم دیگر این است که باید تا زمانی که افراد نقش‌آفرین در وقایع تاریخی زنده هستند، حرفشان ثبت وضبط شود.
رئیس فرهنگستان زبان و ادبیات فارسی عنوان کرد: «مجموعه ۷۸ جلدی فرهنگ‌نامه اسارت و آزادگان» یک ماده خام اولیه است و می‌تواند مورد استفاده کتاب‌ها و آثار فرهنگی و هنری بعدی نیز قرار بگیرد.این کتاب شبیه صنایع بالادستی در حوزه نفت است که می‌تواند زمینه‌ساز توسعه صنعت پایین‌دستی شود. پیشنهادم این است که نویسندگانی پیدا شوند و با بهره‌گیری از این مجموعه، کتاب‌های کم‌حجم و مناسب برای نوجوانان و جوانان تدوین کنند. ضمن این که صداوسیما هم باید وقت و برنامه‌های بیشتری را به آزادگان محترم و خانواده‌های آنان اختصاص دهد.
کتابی دوجلدی که ۷۸ جلد شد
همچنین سعید طایفه نوروز، رئیس سابق ستاد آزادگان کشور پشت تریبون آمد و گفت: حدود سال ۱۳۸۳ ما به دنبال یک تعریف جامع و مانع از واژه اسیر و دوران اسارت بودیم؛ بنابراین به دنبال تدوین یک مجموعه دوجلدی درباره دوران اسارت بودیم. آقای مسعود ده‌نمکی مسئول آموزش و تحقیق ستاد آزادگان بودند. وقتی فراخوان دادیم، طرحی به ما دادند. در بررسی‌های که داشتیم با این که ایشان جزو اسرا نبودند طرحشان پذیرفته شد.
وی افزود: آقای ده‌نمکی بعد از مدتی گفتند با دو جلد و سه چهار جلد کار پیش نمی‌رود و همین‌طور زیاد شد و شد ۷۸ جلد که امشب قرار است رونمایی شود.
طائفه نوروز گفت: باید صمیمانه بگویم که دست حاج مسعود درد نکند که چنین اثر ارزشمندی را به وجود آورد. این مجموعه واقعاً بی‌نظیر است. دوران اسارت آزادگان ما بسیار خاص بود. ما در دوران اسارت بعد از هفت هشت روز امام جماعت و امام‌جمعه انتخاب کردیم. امام‌جمعه ما دسته جارو به دست می‌گرفت و نماز سیاسی عبادی جمعه می‌خواند. وقتی به مرکز استخبارات و ارتش عراق در بغداد خبر رسید بعد از چهار هفته به اردوگاه آمدند و به شدت ما را کتک زدند.
وی افزود: ان شالله این کار ایشان که واقعاً ارزشمند است دست‌مایه تحقیقات و کارهای بعدی باشد.
چرا نهاد کتابخانه‌های عمومی متولی تقدیر از ده‌نمکی شد
مهدی رمضانی، دبیرکل نهاد کتابخانه های عمومی کشور در این مراسم اظهار داشت: از انتشار مجموعه ۷۸ جلدی «فرهنگ‌نامه اسارت و آزادگان» سال‌ها می گذرد و حتی مراسم رونمایی این اثر نیز برگزار شده است؛ از آنجایی که بین رونمایی و انتشار این اثر به معنی در دسترس قرار گرفتن کار، فاصله افتاد، این برنامه امروز برگزار شد.
وی ادامه داد: انتشار این مجموعه، قطعا برای تولیدات متعدد و متنوع پیش برنده خواهد بود و این موقعیت مهمی است. ما در نهاد کتابخانه های عمومی کشور برگزاری این مراسم را وظیفه خود می دانیم؛ چراکه اولا به لحاظ محتوایی مجموعه نهاد کتابخانه های عمومی برای تهیه محتوا همکار آقای ده نمکی بوده است؛ به لحاظ فنی و حرفه‌ای، یکی از رسالت‌های کتابخانه انتشار و گسترش اطلاعات است؛ به علاوه در رویکرد جدیدی که در مجموعه نهاد پیگیری می شود، توسعه فعالیت‌های فرهنگی، اجتماعی و هنری در اولویت است؛ همچنین گرامی داشتن چهره‌های موثر فرهنگی، هنری، تاریخی و سیاسی نیز وظیفه کتابخانه عمومی است. اینها دلایلی برای برگزاری این رویداد در این بستر بوده است. دبیرکل نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور، اضافه کرد: با برگزاری این برنامه، مجموعه ۷۸ جلدی «فرهنگ‌نامه اسارت و آزادگان» در مخزن همه کتابخانه‌های اصلی ما در کشور و کتابخانه‌های مهم قرار می گیرد. این مجموعه همزمان بر روی سکوهای کتاب الکترونیک کشور منتشر شده و قابل دسترسی است.
رمضانی اظهار داشت: بنده در مرکز اسناد انقلاب اسلامی، معاون آقای حسینیان بوده‌ام؛ در آن مقطع مطلبی در خصوص این کتاب برای ایشان نوشتم و ایشان یادداشتی گذاشتند مبنی بر اینکه «مجموعه فوق را تورق و مطالعه کردم؛ آن را کاری بزرگ، مانا و اصولی یافتم.» من آقای حسینیان را یکی از کسانی می دانم که در حوزه تاریخ و تاریخ انقلاب اسلامی کار کردند و عمر صرف کردند. این چند جمله برای بنده حجت است که این کار را منتشر کنیم.
وی ادامه داد: این جلسه علاوه بر معرفی این مجموعه، تجلیل از خدمات و زحمات آقای ده نمکی در حوزه‌های مختلف هنر و رسانه است. ایشان بر هر حوزه‌ای دست گذاشتند، موفق بوده‌اند؛ در این مراسم ما تلاشمان این بود که به ابعاد دیگر شخصیت ایشان نیز بپردازیم. ایشان در حوزه کتاب، آثار دیگری نیز دارند که بخشی منتشر شده و بخشی نیز آماده انتشار است.
رمضانی ضمن تقدیر از حاضران و دست اندرکاران برگزاری این مراسم، اظهار داشت: به اعتقاد بنده برخی موضوعات مخاطب خاص دارد و هر کسی توفیق حضور در آن برنامه‌ها را ندارد و قطعاً موضوع آزادگان، یکی از آنها است. امیدوارم این برنامه ذخیره ای برای آخرت ما باشد.
کاری که مسعود ده‌نمکی انجام داده رسیدن به باطن ارزش‌هاست
سعید اوحدی مشاور وزیر میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی در امور راهبردی و رئیس اسبق بنیاد شهید و امور ایثارگران نیز در ادامه این مراسم گفت: کتاب‌هایی که امروز رونمایی می‌شوند، بستری برای عبور از ظاهر به باطن اسارت است. در این مجموعه بیش از چندین هزار صفحه به رشته تحریر در آمده است. این مجموعه دایرة المعارف اسارت است. رهبر انقلاب در چهلمین سالگرد دفاع مقدس فرمودند یکی از آفت‌های بزرگ دفاع مقدس «تحریف» است؛ تحریف می‌تواند منجر به فروپاشی ارزش‌ها شوند و جریان‌های فرصت طلب با تحریف، همه چیز را وارونه را نشان دهند و کار ده‌نمکی برای شفاف‌سازی فرهنگ اسارت است که نسل به نسل برای آینده خواهد ماند.
وی افزود: نگارش ۷۰۰ موضوع برای اسارت در ۸۰ هزار صفحه با نگاه تحلیلی یک اراده قوی می‌طلبد. چه شد که با وجود اینکه بعثی‌ها برای شستشوی مغزی اسیران ما از روان شناسان استفاده می‌کردند خداوند عظمتی به این عزیزان داد که رهبری درباره آنها فرمودند، اسرا گنجینه بزرگ این انقلاب هستند.
این آزاده دفاع مقدس در ادامه تصریح کرد: حلقه‌های عالم خلقت ظاهر و باطنی دارند؛ یک وقت ما از یک کویر عبور می‌کنیم که یک ظاهر خشک دارد که با چشم سر باید از این کویر عبور کرد اما اگر یک مهندس زمین‌شناس در این کویر حضور داشته باشد، شاید با کاوش در لایه‌های زمین به گنجینه‌های بزرگی از معادن برسند. پدیده‌های معنوی نیز چنین می‌باشند؛ نماز و عبادت ما نیز چنین است که اگر دل به ان‌ها داده شود نماز موجب معراج مومن می‌شود لذا کنه و درون پدیده‌های عالم مهم است. فاصله ظاهر و باطن پدیده‌های عالم به شناخت انسان‌ها ربط دارد. ما به هر اندازه که از پدیده‌ها شناخت داشته باشیم در واقع از ظاهر برای شناخت آن بهره گرفته‌ایم؛ این مسئله درباره اسارت وجود دارد. اتفاقی که رهبر انقلاب درباره آن فرمودند، اسرا ذخایر بزرگ و گنجینه‌های این انقلاب می‌باشند.
اوحدی در بخش دیگر سخنان خود با بیان خاطراتی از مرحوم حجت‌الاسلام ابوترابی پرداخت و روایت کرد: مرحوم ابوترابی اسارت را قطعه‌ی از بهشت بر روی زمین می‌دانست و تاکید می‌کرد امروز که اسیران بعد از اسارت در جامعه هستند از این ابراز نگرانی دارند چراکه از یک بهشت زمینی عبور کردهاند. بعد از رحلت حصرت امام(ره) در اردوگاه درگیری شد و بعثی‌ها می‌دانستند حاج‌آقای ابوترابی مایه وحدت است، برای همین قصد داشتند ایشان را از اردوگاه ۱۷ جابه‌جا کنند درحالی که ایشان نگران انسجام اسرا بودند. ابوترابی در لحظه آخر قرآن را بلند کردند و گفتند، عزیزان من! اگر جرأت کردید پا روی این قرآن بگذارید که می‌دانم نمی‌گذارید، بگذارید اما روی حرمت یکدیگر پا نگذارید. انسان هم یک ظاهر و باطن دارد و ابوترابی به باطن انسانی نگاه می‌کرد که خلیفه‌الله است.
وی افزود: ایشان متوجه شدند ما ابهام داریم و فرمودند خداکند قرآن را از عرش به قلب پیامبر نازل کردند تا انسان را از فرش به عرش برساند. این کتاب‌ها زمینه‌های خواهند بود تا از هیجانات خاطرات اسارت به کنه و باطن برسیم.
ده نمکی به تشویق نیاز ندارد
حسن رحیم پور ازغدی نیز در ارتباط تلفنی با مراسم نکوداشت مسعود ده نمکی و معرفی مجموعه ۷۸ جلدی «فرهنگ‌نامه اسارت و آزادگان» گفت: افرادی همچون ده‌نمکی به تشویق کسی کار نداشتند و خلاف جریان عمل می‌کنند و عادت به‌سختی دارند. اولا باید از کار جدید ایشان تقدیر بکنیم و قدر آن را ۵۰ یا ۱۰۰ سال بعد نیل‌های بعد خواهند فهمید.
رحیم‌پور ازغدی گفت: ده‌نمکی بدون هیچ مقدمه وارد هر کاری شده است در رده یک آن قرار گرفته است. ایشان وقتی نشریه منتشر کرد پرفروش‌ترین شد و مستندهای ایشان پرفروش شد. در سینما هم که وقتی وارد شد پرفروش‌ترین فیلم‌های سینمایی را تولید کرد که نشان می‌دهد او جوهره ای انقلابی دارد که باید به این استقامت، شجاعت و خلاقیتش احترام گذاشت. او کارهای زیادی انجام می‌دهد و بیشتر از بسیاری مجموعه‌ها که بودجه‌های زیاد دارند، کار می‌کنند. این نمونه‌ها الگوهای خوبی برای جوانان و نوجوانان است که نامید نباشند و بدانند در چنین شرایطی می‌توان کار اثرگذار کرد.
وی افزود: هنوز غربی‌ها براساس یاداشت‌ها و متون محتواهای جدید را به نام مستند تولید می‌کنند و این در راستای مدیریت افکار عمومی به اسم تاریخ گذشته است. آنها جای شهید و جلاد را عوض می‌کنند و از چهره‌های بد آدم‌هایی وب می‌سازند و آنچه در آینده مانع تحریف می‌شود کارهایی از جنس همین فرهنگ‌نامه اسارت و اسارت است. ممکن است خط و مشی و سلیقه‌های افراد مختلف بشود. برخی‌ها فقط به پول معتقدند و بخاطر پول فیلم و کتاب تولید میکند و این افراد بخاطر اینکه دروغگو هستند مورد استقبال قرار می‌گیرند. مرحوم طالب‌زاده در زمینه نقل شهدا تلاش کرد و از دنیا رفت و شهید آوینی در زمان خودش این طور بود و از طرفی افرادی چنین کارهایی می‌کنند اما ظرفیت ادامه دادن ندارند و یک‌مرتبه به‌شک می‌افتند که چرا باید از ارزش‌ها و انقلاب دفاع کنیم.
آزادگان ما نمادی از تاریخ معاصر ملت ایران هستند
وحید جلیلی، قائم‌مقام رئیس سازمان صدا و سیما در امور فرهنگی نیز در این مراسم اظهار داشت: خدا را شاکرم که آقای ده نمکی با اثر ماندگار دیگری، خدمت تازهای به فضای فرهنگی کشور ارائه کردهاند. امیدواریم این اثر سنگ بنا و نقطه شروعی برای محصولات رسانهای، هنری و پژوهشی باشد.
وی ادامه داد: موضوع اسارت هر دو جنبه تراژدی و حماسه را در خود دارد. آقای ده نمکی در مجموعه فعالیت‌های رسانهای و هنری خود، طی این چند دهه، نشان دادند که به تراژیک ترین وجوه و نیز حماسی ترین وجوه واقعیت‌های اجتماعی، توجه دارند. ایشان از فقر و فحشا ساخته‌اند و آسیب‌ها و زشتی‌ها را انکار نکردند و در اخراجی‌ها و معراجی‌ها نیز در عین اینکه رنج و هزینه دادن انسان‌ها را دیده، بر وجه معنوی، معرفتی و حماسی نیز چشم نبست.
جلیلی اظهار داشت: بخشی از جریان هنری، رسانهای و فرهنگی کشور ما در طول یکی دو سده گذشته در جامعه ایرانی صرفاً عقب ماندگی، آسیب و تباهی دیده؛ شاید آنچه دیده غیرواقعی نبوده اما در همان مستقر شده و دیگر حاضر نشد چشم باز کند و زیبایی‌ها و حماسه‌های جامعه را ببیند. آزادگان ما از این جهت که توانستند در دل تهدید، فرصت بیافرینند و در دل رنج‌ها، گنج ایجاد کنند، نمادی از تاریخ معاصر ملت ایران هستند. ملتی که مثل آزاده‌ها در اسارت استبداد و استعمار بود و در کشور خود تحقیر میشد؛ کسانی بر این ملت حکومت می‌کردند که آنها را حقیر می‌خواستند و به خاطر هویت و معنویتشان آنها را تقبیح می‌کردند. از رضاخان‌ها تا تقی زاده‌ها، رزم آراها و... تلاش می‌کردند هویت مردم را بگیرند و حتی به زور سرنیزه آنها را از گذشته تاریخی پرشکوه خود، از هویت فرهنگی عمیق خود دور کنند. ملت ما در چنین شرایطی انقلاب کرد و توانست از دل آن رنج‌ها، فرصت های بزرگ تاریخی برای خود خلق و به سوی آیندهای درخشان حرکت کند. شاید ملت ایران این ویژگی را از فرهنگ عاشورایی خود دارد.
وی با اشاره به تمایل رزمندگان به خلق آثار هنری گفت: به اعتقاد من تمام هنر حماسی، معنوی و شیعی ما از جمله «ما رأیت الا جمیلا» شروع می‌شود؛ که در دل رنج، زیبایی می‌بیند و تلاش میکند زیبایی شناسی حقیقت را در مصاف با باطل کشف و روایت کند. آقای ده نمکی تلاش کردند که در این مجموعه بزرگ، همان خط زینبی و همان روایت زیبایی شناسی شیعی را دنبال کنند و این بنیانی است که همه هنرمندان ما می‌توانند تا همیشه از آن سیراب شوند و مبتنی بر چنین مبنای معرفتی جامعه خود را روایت کنند؛ برخلاف کسانی که تلاش می‌کنند جامعه ایرانی و تجربیات سترگ معاصر، از جمله دفاع مقدس را نبینند یا ناقص و صرفاً زشتی و نابودی و تباهی ببینند و جنبه های حماسی آن را انکار کنند.
جلیلی تصریح کرد: با وجود اینکه تا ایده آل‌ها فاصله زیادی داریم، جریان هنر مقاومت بحمدلله امروز سربلند است و توانسته کارهای بزرگی انجام دهد و هدایای هنری زیادی به جامعه تقدیم کند. امیدواریم این جریان پرفروغ ادامه پیدا کند و نسل به نسل به قله‌های بالاتری برسد.
مجموعه ۷۸ جلدی «فرهنگ‌نامه اسارت و آزادگان» حاصل ۲۰ سال کار پژوهشی است
مسعود ده نمکی ضمن ابراز خرسندی از برگزاری این مراسم، اظهار داشت: به اعتقاد من در بین ایثارگران، چند قشر مظلوم تر از سایرین هستند؛ آن ها به دلیل عدم فرهنگ سازی و اینکه اهل ادعا و تملق نبودند و حقوق خود را مطالبه نکردند، مظلوم واقع شدند؛ من معتقدم مظلوم‌ترین آنها، جانبازان اعصاب و روان و آزادگان هستند.
وی ادامه داد: کنت الکساندر دومارانش، رئیس سابق سازمان جاسوسی فرانسه در سفر به عراق از اردوگاه‌های اسرای ایرانی بازدید کرد و در کتاب خود نوشته است «من در اردوگاه های اسرای ایرانی چهره‌ها و چشم‌هایی را دیدم که استقامتشان، برای ما تداعی کننده جنگ جهانی چهارم بود. متأسفانه ما از درک این موضوع عاجزیم و مفهوم ناقصی به ذهنمان متبادر می‌شود.» اگر آزاده ها از خود بگویند، همه فکر می‌کنیم از خود تعریف می‌کنند. اما اینگونه نیست. اداره کنندگان اردوگاه‌های اسرا را از خبیث ترین افراد انتخاب می‌کردند تا با اسرا برخوردی از سر رحمت و رأفت نداشته باشند؛ اما یکی از فرماندهان اردوگاه‌های اسرای ایرانی، در مقابل اسرای ما احترام نظامی گذاشت و گفت «ما اسیر شما بودیم، نه شما اسیر ما.» باید ببینیم چه اتفاقی است که دشمن را به این اعتراف بزرگ وا می‌دارد. باید تاریخ آزادگان را مطالعه کنیم تا بفهمیم نسل امروزی بعثی‌ها، یعنی داعشی ها، وهابیان و... چگونه با شیعیان برخورد می‌کنند. من در برابر آزادگان سر تعظیم فرود آوردم.
ده نمکی اظهار داشت: مظلومیت اسرا در این است که تنها عده‌ای از آنها شناخته شده‌اند؛ ما در اردوگاه‌ها دهها قهرمان داشتیم که گمنام و ناشناخته مانده‌اند. کسانی که اگر هر جای دیگر دنیا بودند، به آنها مدال افتخار می‌دادند. مظلومیت اسرا، مرا بر آن داشت که کار بر روی «فرهنگ‌نامه اسارت و آزادگان» را آغاز کنم؛ پروژه‌ای که ابتدای راه تخمین می‌زدم یکی دو دهه به طول بیانجامد. مرحله پژوهش آغاز شد و به مدت ۲۰ سال، ۵۰ مصاحبهگر، ۵۰ تایپیست و... که تمام تیم از بانوان بودند، کار پیاده‌سازی حدود ۵ هزار ساعت مصاحبه را انجام می‌دادند؛ برای هر اردوگاه، اردوگاه نگاری انجام شد؛ اسناد صلیب سرخ اخذ و ترجمه و با خاطرات و اسناد موجود، تلفیق شد و به این ترتیب مجموعه ۷۸ جلدی «فرهنگ‌نامه اسارت و آزادگان» پدید آمد. این مجموعه هدیه من به آزادگان و سازمان‌هایی که در این زمینه کار می‌کنند و باید بگویم خروجی آن مصاحبه‌ها، چیزی فراتر از این ۷۸ جلد کتاب است. من ۷۸ جلد کتاب را در طول ۲۰ سال به سرانجام رساندم، اما حالا دیگر فکر میکنم شاید عمرم برای ادامه کار، کفاف ندهد. این کار در مدت ۲۰ سالی که گذشت، بی سر و صدا انجام شد و دلیل آن تعبیر حضرت علی(ع) است، مبنی بر اینکه «کاری به سرانجام می‌رسد که سرپوشیده باشد.» این کار حتماً قابل نقد است؛ اما در هر حال کار پایه‌ای است که در اختیار آزادگان قرار می‌گیرد.
وی ادامه داد: باید از وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی و دبیرکل نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور قدردانی کنم که بانی خیر شدند و کتاب‌هایی که ۱۰ سال پیش کارشان تمام شده بود، امروز به مرحله چاپ رسید و به کتابخانه‌های مرجع اهدا خواهد شد. دیتای این مجموعه، میلیون‌ها صفحه فیش برداری شده است که می تواند به آثار دیگری تبدیل شود. حجم این دیتاها ۸ ترابایت است و من برای اهدای آن ها با چندین سازمان مکاتبه کردم، اما متأسفانه برای خیلی‌ها بی اهمیت بود و متوجه شدم که نذر فرهنگی یا کار فرهنگی هم مظلوم واقع شده است. اما شاید ۵۰ سال بعد این آثار محل رجوع بسیاری از پژوهشگران باشد؛ چراکه ما دیگر نیستیم که خاطرات جنگ را تعریف کنیم و رجوع به این کتاب‌ها می تواند زمینه ساز تولید رمان‌ها، فیلم نامه‌ها، سریال‌ها و... باشد.
ده نمکی از زحمات تمامی کسانی که در آماده سازی این مجموعه همکاری کردند، قدردانی کرد و گفت: آنچه در این مجموعه ارائه شده، روایتی جمعی است که از بیرون به مقوله اسارت نگاه میکند و هیچ تحلیلی روی آن نشده است؛ یعنی اگر کسی چیزی گفته و فرد دیگری چیزی مخالف آن گفته، هر دو نگاه آورده شده است. این کار برای من حاصل ۲۰ تا ۳۰ سال پژوهش بوده است و از همراهی خانوادهام در این مسیر تشکر میکنم که شاید اگر صبوری آنها نبود، این کار به سرانجام نمی‌رسید.