سه سؤال برای روشن‌شدن تکلیف کاغذ

پژمان‌فر: رقابت در واردات کاغذ حل مشکل نیست
حجت‌الاسلام نصرالله پژمان‌فر، عضو کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی در این نشست گفت: در کشور کارخانه‌هایی وجود دارد که با اصلاح و حمایت نه‌تنها می‌توانند نیاز داخلی خودمان را حل کنند که حتی به صادرات هم کمک می‌کنند.
صادرات خمیر کاغذ که در حال حاضر صورت می‌گیرد فرصت‌های کشور است که از مرزها خارج می‌شود؛ تولید کاغذ باید در برنامه دستگاه‌ها قرار گیرد و مصوبه مجلس را دارا باشد. مجلس هم از سوی دیگر باید روی موضوع اصرار داشته باشد تا با توجه به شرایطی که داریم و مباحث اقتصادی که در تولید داخلی مدنظر است، روی تولید داخل سرمایه‌گذاری شود.
حجت‌الاسلام پژمان‌فر درباره ارائه یارانه و نرسیدن آن به گروه هدف اشاره کرد و ابراز داشت: گاهی پول مفتی که به‌عنوان یارانه وجود داشته ما را از اصل ماجرا دور کرده است. وقتی دلار را با قیمت پایین عرضه می‌کردیم و یارانه پشت این مسأله بود دیگر تولید به‌صرفه نیست؛ بنابراین همه چیز را وارد می‌کردیم و جایگزینی برای واردات یعنی تولید داخل نداشتیم. در صورتی که باید روی اقتصاد غیرنفتی اتکا می‌کردیم.
ما در هیچ جلسه‌ای نباید از مسأله تولید غفلت کنیم. باید به این سمت برویم که در حوزه مسائل استراتژیک تأکید داشته باشیم و شاهد تولید باشیم که هم ظرفیت آن را داریم و هم توجیه اقتصادی برای آن داریم.
در کمیسیون تلفیق مجلس در مورد ۱۴میلیارد یارانه‌ای که مطرح است پیشنهادهایی را دادیم، از جمله اینکه یارانه‌ای را برای ورود کالا پرداخت نکنیم. کاغذ را با هزار مشکل وارد می‌کنیم؛ اما این مسأله راه‌حل نیست، ما باید راه‌حل را
در تولید داخل و سپردن کار به دست کسانی که این کاره هستند بدانیم. بازار رقابتی که در فضای آزاد ایجاد می‌شود موجب رقابت واقعی خواهد شد و در ادامه واردکنندگان واقعی وارد مسیر شده و دلال‌ها به کنار می‌روند.
رقابت در وارد کردن کاغذ برای حل مشکل نیست، بلکه برای استفاده از سهم بیشتر از یارانه‌هاست؛ لذا یارانه را باید به دست مصرف‌کننده برسانیم. شاید دارایی ناشر در حال حاضر یک پنجم شده باشد؛ اما ممکن است با ادامه بی‌دقتی‌ها ناشران قادر به ادامه مسیر نباشند.
نیلی: اگر در کاغذ سرمایه‌گذاری نشود ضربه خواهیم خورد
آقای میثم نیلی، رییس هیأت‌مدیره انتشارات سروش هم در این جلسه گفت: اکنون کاغذ به گذشته ما ربط دارد و حاصل خیلی از اتفاقاتی است که در گذشته رخ داده و نیاز به حل آن فوریت دارد. شرایط اقتصادی کشور ما را به این سمت سوق می‌دهد که راه‌حل‌های زودبازده و امروز و فردایی را داشته باشیم. مسأله دیگر آینده کاغذ است.
اگر این مسأله را امسال حل کردیم آیا واقعاً کل مسأله حل شده یا باید به سمت حل اصولی مشکل کاغذ حرکت کنیم. الآن در کشورمان 5/1میلیون تن باگاس داریم که قابلیت تولید کاغذ را دارد. در همان سال‌90 در طرح‌های هفت‌تپه قرار بود چهار کارخانه کاغذ احداث شود و این در برنامه اول جمهوری اسلامی ایران درج شده بود.
تصورم این است در موضوع کاغذ دولت و دستگاه‌هایی که قابلیت سرمایه‌گذاری دارند از بانک‌ها تا بنیادها، اگر فعالانه عمل نکنند، ما ضربه سنگینی خواهیم خورد.
 مهرآبادی: اقبال به تولید در کشور وجود ندارد
آقای محسن مهرآبادی، از ناشران دفاع مقدس و مدیر انتشارات فرهنگ‌گستر در این جلسه با بیان اینکه یا باید واردکننده باشیم یا تولیدکننده گفت: اقبال به تولید در کشور وجود ندارد، ما هیچ وقت نتوانستیم طرح‌های پیشنهادی را به جایی بقبولانیم. در حال حاضر دو سیاست باید مشخص شود؛ واردات را حل کنیم و در بحث تولید جدی‌تر عمل کنیم، مطالعاتی انجام شده و ظرفیت اسمی و رسمی مصرف کاغذ کشور شناسایی شده است، با توجه به اینکه برای تولید کارخانه‌ها نیازمند آب هستیم، در سه استان شمالی، مکان‌های مناسبی شناسایی شدند.
بازیافت در دنیا حرف اول را می‌زند و لزوماً واردات خمیر نیست، بلکه هر نوع ماده سلولزی قابل تبدیل شدن به کاغذ است، ضمن اینکه کشورهایی که صاحب این صنعت هستند با ما دشمنی چندانی ندارند، مثل هند که می‌توانیم برای همکاری با آن‌ها روی آن‌ها حساب کنیم.
حسینی‌نیک: کارخانه کاغذی که لیوان و بشقاب یک‌بار مصرف تولید می‌کند
در ادامه آقای عباس حسینی‌نیک، مدیر انتشارات مجد با بیان اینکه موضوع کاغذ اگر به سه بخش تقسیم شود به نتیجه خواهیم رسید، گفت: مرتبه اول مباحث بلندمدت است، در مرحله بعد مباحث میان‌مدت و کوتاه‌مدت باید مدنظر قرار گیرد. سال‌۴۸ و ۴۹ کارخانه کاغذ پارس در هفت‌تپه افتتاح شد، چون حوالی کارون نیشکر تولید می‌شد و باگاس که تفاله نیشکر و جزو مواد اولیه کاغذ است در آنجا به دست می‌آمد، به این نتیجه رسیدند که آنجا کارخانه کاغذ احداث شود، کارخانه پارس به حدی مهم بود که پهلوی شخصاً برای افتتاح آن حاضر شد و نوع کاغذ تولیدی این کارخانه به اندازه‌ای مطلوب بود که خواهان بسیار داشت. اما در حال حاضر کارخانه وضعیت خوبی ندارد، این کارخانه لیوان یک‌بارمصرف تولید می‌کند، در حالی که باید کاغذ تولید می‌کرد. شنیده می‌شود که کارگروه کاغذ چابک‌تر شده و درخواست‌های ناشران رسیدگی می‌شود، مجلس و بانک مرکزی نیز باید یاری‌دهنده باشند، در حالی که شنیده می‌شود به برخی دوستان ارز تخصیص نیافته است. حسینی‌نیک، برخورد امنیتی و قضایی در بحث کاغذ را منفی دانست و گفت باید راهکاری برای آن اندیشید تا کاغذ با ارز آزاد و نیمایی وارد کشور شود، در حالی که باید از سوی دیگر واردکنندگان کد شناسایی داشته باشند و مشخص شود چه مقدار کاغذ وارد کرده‌اند. در حالی که حجم وسیعی از ناشران تنها ورود کاغذ را از یک شاهراه می‌بینند که رفع نیاز نمی‌کند.
 اسماعیلی‌راد: نیاز مصرفی کاغذ ۶۰هزار تن است
آقای مهدی اسماعیلی‌راد، مسوول کارگروه توزیع کاغذ به ناشران نیز در این نشست ابراز داشت: ما حوزه تولید را هیچ‌گاه جدی نگرفتیم که اگر گرفته بودیم مشکلات را نداشتیم، در حال حاضر کارخانه پارس صادرکننده خمیر کاغذ است و در حوزه ظروف یکبار مصرف فعالیت دارد، کارخانه‌ای در امیرآباد داریم که کاغذ کرافت تولید می‌کند، مازندران هم که کاغذ روزنامه و تحریر تولید می‌کرد الان توان کمتری دارد. اگر بتوان کارخانه مازندران را به بخش خصوصی واگذار کرد، این کارخانه می‌تواند نیاز نشر کشور را جوابگو باشد، زیرا نیاز مصرفی ما ۶۰هزار تن است، هر چند آمارها قابل اتکا نیست، چرا که تیراژها اغلب غیرواقعی هستند، در بحث واردات، مهم‌ترین مشکل تخصیص ارز است، ما حدود دو ماه پیش از بانک مرکزی گزارش داشتیم که صد میلیون دلار ارز تخصیص داده شده، در حالی که ۱۴میلیون دلار مصوبه کارگروه بوده است، در این میان باید میان حوزه مصرفی صنعتی و نشر تفکیک قائل شد. با توجه به آمار، ۸۰میلیون دلار برای وزارت صنعت بوده و تنها ۱۴میلیون برای ارشاد، پس کاغذی که از این مجرا به ما می‌رسد قطره‌چکانی است و با حجم گرانی همخوانی ندارد. این حجم از تخصیص پاسخگوی نیاز شب عید برای نمایشگاه کتاب نیست و با مصوبات همخوانی ندارد و باید واردکنندگانی که توان دارند وارد میدان شوند. از سوی دیگر، قیمت‌گذاری‌ها به سرعت انجام نمی‌شود، در حالی که با قیمت‌های اعلام‌شده نیز برخی افراد حاضر به توزیع کاغذ نیستند.
صالحی: سه سؤالی که تکلیف کاغذ را روشن می‌کند
آقای محمدرضا صالحی، رییس انجمن ناشران کمک‌آموزشی نیز در این نشست سه سؤال مطرح کرد و گفت:‌ اگر به سه سؤال پاسخ دهیم، موضوع برای ناشران حل خواهد شد. اول اینکه آیا ارز تخصیصی به کاغذ رسیده یا نه، دوم اینکه آیا کاغذ وارداتی به ناشران رسیده است یا نه، و سوم اینکه آیا ناشر کاغذ را دریافت کرده و آن را مبدل به کتاب کرده است یا نه؟ تخصیص ارز مشخص است، وزارت صمت، ارشاد و بانک مرکزی مسوول هستند، زیرا ثبت سفارش صورت می‌گیرد، اما از سوی دیگر ارشاد می‌تواند با کمک از انجمن‌های متولی، از میزان تخصیص ارز به ناشران راهنمایی بگیرد.
واعظ، واردکننده کاغذ: محدودیت‌های ارزی معامله با چهار ارز
در ادامه این نشست تعدادی از واردکنندگان کاغذ نیز به بیان مشکلات خود پرداختند. واعظ از جمله واردکنندگانی بود که در این نشست گفت: راه‌حلی که ارائه می‌دهیم باید همه نیازهای صنعت را پوشش دهد و در واقع این نیاز ۳۵۰هزار تن است که حدود ۴۰۰میلیون دلار محاسبه می‌شود، این رقم بزرگی نیست؛ اما بهتر است مجموعه‌هایی چون کارخانه‌های مازندران فعالیت‌های‌شان مورد آسیب‌شناسی قرار گیرد تا مشخص شود که چرا نیمه‌فعال هستند. اشکالات موجود که بعید می‌دانم تا نمایشگاه کتاب قابل حل باشد، کانال‌های تأییدکننده کاغذ هستند که به درستی کار خود را انجام نمی‌دهند. در کاغذ روزنامه نیاز ما در سال ۳۵هزار تن است که مجموعاً ۳۵هزار دلار می‌شود، اما کانال ورودی ارشاد است و اگر یک متولی ناظر توزیع باشد، در بحث مطبوعات نباید مشکلی می‌داشتیم، هر چند ممکن است تاجر سوءاستفاده‌هایی داشته باشد، ولی نظارت می‌تواند کنترل‌کننده باشد.
سلیمانی، دیگر واردکننده کاغذ نیز در جملاتی کوتاه گفت: ما در زمان تحریم به سر می‌بریم، جالب اینجاست که تا پیش از این با لیر، درهم و یورو می‌توانستیم در کنار سایر ارزها تبدیل داشته باشیم، اما در حال حاضر تنها با یوآن، روپیه و وون کره‌جنوبی می‌توانیم فعالیت کنیم، اما مشکل دوم ما روابط رانتی خاص در تخصیص ارز است و تنها به برخی واردکنندگان خاص ارز تخصیص می‌یابد و شرکت‌های جدید نمی‌توانند ثبت سفارش کاغذ کنند، از این رو هشت شرکت قدیمی نبض بازار را به دست گرفتند،
در حالی که اگر ارز متقاضی از سوی وزارت صمت و بانک ارائه شود، قیمت کاغذ ۴۰درصد از بازار پایین‌تر خواهد بود.
تورانیان: کاغذها را با ماشین‌های سنگین به اطراف شهر می‌برند!
آقای علی‌اکبر تورانیان، مدیر انتشارات شهرآب هم گفت:‌ ما بیشتر از اینکه فکر واردات باشیم، باید به خودکفایی و بازسازی کارخانه‌ها فکر می‌کردیم، اما هیچ کسی آن را جدی نگرفت. منافع مافیا در واردات بود و هیچ‌گاه اجازه ندادند روی کاغذ اساسی کار شود. با داشتن ده‌ها کارخانه در کشور و ماده اولیه آن، هر سال میلیون‌ها تن باگاس را آتش زدند و امروز به خاطر عدم نظارت، به جای تولید کاغذ، خمیر کاغذ را صادر کرده و می‌فروشند و کسی نظارتی بر آن‌ها ندارد. مسوولان توجهی نمی‌کنند، ما می‌گوییم در جنگ اقتصادی هستیم، اما آن‌ها با قضایا راحت برخورد می‌کنند، ولی زمانی که بحران کاغذ به جایی می‌رسد که حیات و ممات نشر را تحت‌تأثیر
قرار می‌دهد، متأسفانه فکر مسکن موقت هستند، در حالی که کاغذ به‌عنوان کالای اساسی مطرح است. به حدی بی‌توجهی شده که وارد‌کنندگان کاغذها را با ماشین‌های سنگین به سمت گاوداری‌های اطراف شهر می‌برند، تعزیرات و نیروهای نظارتی باید وارد شوند، اما شاهد حرکتی نیستیم. آن‌ها که به مردم و ناشران تعهد داشتند، با هر قیمتی که خواستند کاغذ را فروختند، در حدی که امروز ناشر قادر به تولید نیست.
امینیان: برای رسیدن به خودکفایی نیازمند سند ملی هستیم
در ادامه آقای امیر شهریار امینیان هم در سخنانی کوتاه گفت: اگر کتاب را به‌عنوان مسأله اصلی درنظر بگیریم، بیشترین اجزای کتاب وارداتی هستند و برای رسیدن به خودکفایی نیازمند سند ملی هستیم. کارخانه کاغذ پارس با تخصیص یورو می‌توانست نیاز نشر کشور را تأمین کند، اما برای آن سرمایه‌گذاری نشد، مافیای کاغذ در برابر تولید داخلی مقاومت می‌کند و سعی دارد واردات را برجسته کند، چرا که در آن رانت و فساد وجود دارد و از همه مهم‌تر برای کشور وابستگی ایجاد می‌کند. حسینی، مدیر پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی هم گفت: نقش کاغذ در صنعت نشر شبیه نقش دلار در اقتصاد کلان کشور است، سهم کاغذ از تولید کتاب سهم قابل‌ملاحظه‌ای نیست اما اثرش مانند دلار در اقتصاد کلان است. یکی از مشکلات ما عدم توانایی ناشران در مبلغ حواله کاغذ است، اغلب ۷۲ساعت برای ناشر زمان تعیین می‌شود تا مبلغ را تأمین کند، اما مشکلات نقدینگی این اجازه را نمی‌دهد. در حال حاضر میانگین قیمت کتاب صفحه‌ای ۲۰۰تومان است و تصاعدی در حال افزایش است، نظارتی هم بر قیمت‌ها وجود ندارد. ما به‌عنوان مجمع ناشران انقلاب اسلامی باید سند ملی خودکفایی کاغذ را تدوین کنیم و زمانش هم باید برای افق خودکفایی ۱۴۰۴ باشد.