حقانی: درمدخل‌نویسی قلم باید بی‌طرف باشد

به گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی مجمع ناشران انقلاب اسلامی، منانشر، نشست رونمایی و بررسی کتاب نقدی بر مدخل خمینی روح الله در دایره المعارف بزرگ اسلامی با حضور حجت الاسلام و المسلمین ذبیح الله نعیمیان و موسی حقانی در سالن یاس نمایشگاه کتاب، برگزار شد.
نعیمیان، پژوهشگر ارشد فقه حکومتی و نویسنده گفت: ما همواره نیازمند به تحلیل و نقد و بررسی علمی هستیم. باید ابعاد نظری و تاریخی را بررسی کنیم. طبیعتاً کار دانشنامه‌نگاری بسیار دشوار است. مدخل‌های مختلف با تنوع و پیچیدگی‌های موضوعی جدید دارد. نقدهای به دور از حب و بغض‌های سیاسی و نگاه علمی، به اتقان کار و اصلاح محتوای مدخل‌ها کمک می‌کند.
اسلوب تاریخ‌نگاری باید اسلوبی روشمند باشد. این کتاب بعضی از موضوعات را برجسته کرده که به دور از شأن نویسندگانش است؛ مثل اشتباهات تاریخی.
اهمیت مدخل امام خمینی بیش از هر مدخل دیگری است. انتظار نداشتیم این مدخل ضعف داشته باشد.
مسئلة مهم دیگر که در این مدخل و بسیاری از مدخل‌های مهم دیگر هم وجود دارد، منابع اصلی و فرعی اینهاست. از کسانی نقل قول شده که نمی‌شود به آنها تکیه کرد.
حقانی، رئیس مؤسسۀ مطالعات تاریخ ایران و نویسنده در ادامه گفت: تاریخ‌نگاری در کشور ما مظلوم است. تاریخ و تاریخ‌نگاری یک علم است. کسی که در این عرصه وارد می‌شود، باید به الزامات علمی این حوزه پایبند باشد. با شنیدن چند خاطره و خواندن چند کتاب نمی‌شود وارد این مبحث شد. نویسنده باید برای این گونه نوشتن‌ها اطلاعات دقیق گردآوری و هرچه مطلب در خصوص شخصیت است به‌طور دقیق جمع کند. اما این آسان‌ترین بخش کار است. همچنین نویسنده باید با زمانۀ آن شخصیت ارتباط برقرار کند. اگر این ارتباط برقرار نشود، شناختن عملکرد آن شخصیت خیلی سخت می‌شود.
حقانی افزود: در خصوص دائرة‌المعارف بزرگ اسلامی شاید اشتباهی در اذهان رخ داده. این‌طور گمان می‌شود که این دائرةالمعارف بیانگر مواضع رسمی جمهوری اسلامی است؛ درحالی‌که این‌طور نیست. به هیچ وجه این دائرة‌المعارف بیانگر مواضع رسمی جمهوری اسلامی نیست. خود مدخل مربوط به امام که در این نقد واکاوی شده، دارای ایرادات شکلی و ساختاری و محتوایی است. برخی از این ایرادات ناشی از بی‌دقتی و سهل‌انگاری است. این بی‌دقتی‌ها نشان می‌دهد نه تنها اطلاعات کامل جمع نشده، بلکه در استفاده از اطلاعات هم سهل‌انگاری صورت گرفته. رویکرد نویسندگان این نقد در اغلب صفحات از روی خیرخواهی است. اشتباه در این یک مدخل باعث می‌شود به باقی مدخل‌های کتاب هم شک کنیم. این غلط‌ها هم بی‌دقتی است، هم ممکن است منجر به برداشت غلط شود. ممکن است ناخواسته باعث تحریف بشود. اینجا ممکن است چهرۀ دیگری از امام ارائه شود.
رئیس مؤسسۀ مطالعات تاریخ ایران ادامه داد: در این مدخل و اساساً در مدخل‌نویسی‌ها، اصل بر این است که قلم بی‌طرف باشد. متأسفانه در این مدخل قلم بی‌طرف نیست؛ درنتیجه تصور می‌شود که این دائرة‌المعارف مال جمهوری اسلامی است.
وی در پایان گفت: انصافاً دربارۀ حضرت امام مطلب نوشتن سخت است. بخش شایان توجهی از دیدگاه‌های ایشان الان موجود است و می‌شود بهشان مراجعه کرد که در این مدخل دقت لازم در رجوع به آراء ایشان صورت نگرفته. مسائلی هم از زندگی ایشان است که تا به حال گفته نشده. اما سختی کار دلیل نمی‌شود مدخلی نوشته شود با این همه اشتباه. این مسئله نگران‌کننده است. اشتباهات محتوایی ممکن است منجر به تحریف شود. البته می‌دانیم که نویسندگان قصد تحریف نداشته‌اند.